Noord-Korea – leven onder een totalitair regime

Stel je een land voor waar één man en zijn partij alles bepalen. In Noord-Korea is dit de realiteit. Het land wordt sinds 1948 geregeerd door de Kim-dynastie en geldt als een van de meest gesloten en onderdrukkende samenlevingen ter wereld. De overheid oefent totale controle uit over vrijwel alle aspecten van het dagelijks leven. Kritiek uiten op de regering is ten strengste verboden en kan zware straffen tot gevolg hebben. Hoe ziet het leven van gewone mensen eruit in zo’n angstcultuur? Hieronder kijken we naar de politiek in Noord-Korea en wat de inwoners wel en vooral niet mogen in hun dagelijks bestaan.

Een samenleving van angst en controle

Noord-Korea is een totalitaire dictatuur. Dit betekent dat de staat álles bepaalt en geen tegenspraak duldt. Het huidige staatshoofd, Kim Jong-un, handhaaft een bijna absolute gehoorzaamheid onder de bevolking door het zaaien van angst. Dreiging van geweld is daarbij een voornaam wapen: wie niet loyaal lijkt, riskeert gevangenschap, marteling of zelfs executie. Er bestaat geen onafhankelijke pers, geen oppositiepartijen, geen vrijheid van vereniging of godsdienst. Zelfs een klein teken van onvrede – bijvoorbeeld een kritische opmerking in privésfeer – kan voldoende zijn om opgepakt te worden. Dit zorgt voor een alomtegenwoordige sfeer van angst, waarin iedereen op zijn hoede is voor wat hij zegt of doet.

De overheid onderhoudt een uitgebreid systeem van toezicht op de eigen burgers. In elke buurt houden lokale partijfunctionarissen bewoners in de gaten, vergelijkbaar met een buurtwacht (de inminban). Deze personen controleren onder meer of gezinnen geen verboden spullen in huis hebben (zoals buitenlandse dvd’s of onbevoegde radio’s) en of er geen ongeautoriseerde gasten blijven overnachten. Regelmatig kunnen er onverwachte huiscontroles plaatsvinden, zelfs midden in de nacht, zonder dat daar een huiszoekingsbevel voor nodig is. Op deze manier voelt vrijwel iedere Noord-Koreaan zich continu bespied – precies wat het regime beoogt.

Daarnaast heerst er een cultuur van onderlinge wantrouwen. Omdat één persoon die afwijkend gedrag vertoont een hele familie in gevaar kan brengen, zijn mensen geneigd elkaar in de gaten te houden en zelfs aan te geven om zelf buiten schot te blijven. Burgerplichtige bijeenkomsten voor zelfkritiek maken dit nog erger. Noord-Koreanen moeten wekelijks vergaderingen bijwonen waarin zij zichzelf en elkaar bekritiseren op hun loyaliteit – een systeem dat vrienden en buren dwingt om elkaar publiekelijk aan te wijzen voor kleine “fouten”. Dit ondermijnt vertrouwen tussen mensen en versterkt de absolute controle van de staat. Angst is zo de lijm die de samenleving bijeenhoudt: iedereen weet dat zelfs een kleine misstap genadeloos kan worden afgestraft.

Propaganda en indoctrinatie

Hoe houdt het regime zijn bevolking zo gehoorzaam? Propaganda speelt hierin een sleutelrol. Dag in dag uit krijgt de Noord-Koreaanse bevolking te horen dat de buitenwereld – met name het Westen en Zuid-Korea – in een groot complot zou samenzweren om hun land te vernietigen. De staatsscholen, radio en kranten pompen een constant eenzijdig verhaal de huiskamers in. Kritiek op het regime wordt afgeschilderd als verraad, terwijl de Kim-familie wordt opgehemeld als beschermers van het volk. Vanaf jonge leeftijd leren kinderen op school over de “heldendaden” van oprichter Kim Il-sung en zijn opvolgers. Juche, de nationale ideologie van zelfredzaamheid, en de leer van de grote leiders zijn verplichte kost in elke les. Op de kinderopvang en peuterschool indoctrineert men zelfs al peuters met liedjes en spelletjes tegen de “Amerikaanse vijand”. Er zijn voorbeelden bekend van kleuters die met speelgoedgeweren op kartonnen Amerikaanse soldaten mogen “schieten” tijdens de speeluren.

De persoonlijkheidscultus rond de Kim-dynastie doordringt het hele dagelijkse leven. Overal in het land staan portretten en standbeelden van Kim Il-sung, Kim Jong-il en Kim Jong-un, die met regelmatige bloemenhuldes en ceremonies vereerd moeten worden. Families – arm én rijk – zijn verplicht om op feestdagen bloemen te leggen bij monumenten ter ere van de leiders, vaak met hun kinderen erbij. Iedere burger draagt in het openbaar een speldje met het portret van de “Grote Leider” als teken van loyaliteit; wie vergeet dit op te doen, kan worden aangesproken door buurtwachten en moet onmiddellijk zijn fout herstellen.

Door deze hersen­spoeling proberen de autoriteiten te bereiken dat burgers zelfs niet meer wíllen afwijken. Het gedachtegoed van de staat moet zo diep verankerd raken, dat mensen hun eigen identiteit en kritische denkvermogen kwijtraken. Van kleins af aan leren Noord-Koreanen dat ze alles te danken hebben aan de Kims en dat onafhankelijke gedachten gevaarlijk zijn. Zoals een Noord-Koreaanse overloper het verwoordde: “In Noord-Korea kun je geen religie belijden, niet omdat je wel of niet in God gelooft, maar omdat een geloof de schrijnende tegenstrijdigheden in de ideologie zou blootleggen”. Elke alternative bron van zingeving of informatie wordt gezien als een bedreiging voor het regime. Zo worden burgers grootgebracht in een alternatieve realiteit, waarin de dictator altijd gelijk heeft en de rest van de wereld de vijand is.

Geen vrijheid van meningsuiting of informatie

Naast actieve propaganda zet het regime ook een ijzeren greep op informatie. Er is geen persvrijheid of internetvrijheid in Noord-Korea. Alle media – tv, radio, kranten, én internet – staan onder direct staatstoezicht. Telefoons en computers zijn alleen toegestaan voor wie de beperkte, door de overheid goedgekeurde content gebruikt. Websites van buiten het land zijn geblokkeerd en buitenlandse tv of muziek is verboden. Buitenlandse nieuwsberichten, films of muziek bekijken kan worden gezien als “antisocialistisch gedrag” en hard bestraft worden. Er zijn gevallen bekend van jongeren die tot tien jaar dwangarbeid werden veroordeeld, enkel omdat ze stiekem Zuid-Koreaanse filmpjes hadden gekeken of gesproken. In 2023 voerde het regime zelfs een speciale wet in – de Pyongyang Culturele Taalbeschermingswet – die het gebruiken van woorden of slang met Zuid-Koreaanse oorsprong tot misdaad maakte. Jongeren zijn op basis van deze wet publiekelijk berecht en veroordeeld tot jarenlange werkkampen, en in extreme gevallen kan zelfs de doodstraf worden opgelegd voor het verspreiden van “vijandige” taal of media.

Om te voorkomen dat informatie van buitenaf het land in komt, worden ook drastische maatregelen genomen. Langs de Chinese grens worden radiosignalen uit het buitenland gestoord en zijn speciale eenheden actief om illegale telefoongesprekken met de buitenwereld op te sporen. Noord-Koreanen die familie in het buitenland proberen te bellen riskeren arrestatie. Al deze censuur leidt ertoe dat de meeste inwoners afgesneden van de buitenwereld leven. Vrijwel al hun nieuws en kennis komt via de staat. Dit gebrek aan onafhankelijke informatie maakt het voor de dictatuur gemakkelijker om de eigen versie van de waarheid op te dringen, zonder tegengeluiden.

Vrijheid van meningsuiting bestaat officieel in de grondwet, maar in de praktijk niet. Openlijk je opinie geven – vooral als die ook maar enigszins afwijkt van de partijlijn – is levensgevaarlijk. Mensen die kritiek uiten op de leider of de partij worden streng gestraft. Velen verdwijnen voor jaren in gevangenissen of werkkampen simpelweg vanwege een grapje of klacht op het verkeerde moment. Daardoor durven de meeste Noord-Koreanen hun echte mening niet eens uit te fluisteren. Zelf binnen het gezin is men voorzichtig, want kinderen worden op school aangemoedigd om alles te melden wat thuis wordt gezegd. Deze zelfcensuur is zo sterk dat er geen enkele georganiseerde oppositie of dissidente beweging binnen Noord-Korea bestaat. Het regime is er met terreur en censuur in geslaagd een bevolking te creëren die uiterlijk volkomen gehoorzaam lijkt.

Geen vrijheid van beweging

Niet alleen denken en spreken wordt beperkt; ook bewegen mag nauwelijks zonder toestemming. Noord-Koreanen kunnen niet vrij reizen, noch binnen hun eigen land, noch daarbuiten. Voor een trip van de ene provincie naar de andere is een vergunning vereist. Gewone burgers krijgen zelden toestemming om naar het buitenland te gaan. In feite is het hele land één grote gevangenis: de grenzen zijn potdicht en streng bewaakt.

Wie toch probeert te ontsnappen, riskeert zijn leven. Aan de grens met China geldt al jaren een schiet-op-vertoon-beleid: grenswachten hebben orders om iedereen die illegaal de grens oversteekt zonder waarschuwing neer te schieten. Tijdens de COVID-19-pandemie werd de grens zelfs hermetisch afgesloten onder het mom van viruspreventie, waardoor het nog moeilijker werd te vluchten of zelfs maar goederen het land in te krijgen. Pas eind 2023 liet het regime mondjesmaat weer enkele officiële reizen toe, maar voor de eigen bevolking blijft uitreizen taboe.

Desertie – je land ontvluchten – wordt gezien als verraad van de ergste soort. In Noord-Korea is het zonder toestemming verlaten van het land officieel bestempeld als een misdaad van “verraad tegen de natie”, waarop de doodstraf staat. Noord-Koreanen die toch weten te vluchten, moeten vaak via China reizen. Als ze daar worden opgepakt, levert China hen vrijwel altijd terug uit aan Pyongyang. De straf bij terugkomst is draconisch: de meeste teruggestuurde vluchtelingen verdwijnen voor jaren in strafkampen, waar ze worden mishandeld en soms zelfs geëxecuteerd. Een recent voorbeeld laat zien hoe grimmig het kan aflopen: in augustus 2023 zijn twee vrouwen publiekelijk geëxecuteerd in de stad Chongjin, omdat ze anderen probeerden te helpen het land uit te vluchten. Zulke incidenten zaaien extra angst en dienen als waarschuwing aan iedereen: ontsnappen heeft dodelijke consequenties, niet alleen voor jezelf maar mogelijk ook voor je geliefden.

Dagelijks leven onder strikte regels

Het Noord-Koreaanse regime dringt door tot in de kleinste details van het dagelijks leven. Er gelden talloze bizarre voorschriften en verboden die voor ons nauwelijks voor te stellen zijn. Een aantal voorbeelden van wat wel en niet mag als burger van Noord-Korea:

• Geen vrije kleding- of kapselkeuze: Mannen mogen hun haar niet langer laten groeien dan ongeveer 5 centimeter; een hanenkam of lang hippiehaar is uit den boze. Vrouwen dienen een bescheiden uiterlijk te hebben. Op de hoofdstraten van Pyongyang letten zogenoemde “modepolitie”-vrijwilligers erop dat niemand er onverzorgd of afwijkend uitziet.
• Verplichte uiting van loyaliteit: Elke volwassene moet in het openbaar een loyaliteitsspeldje dragen met het portret van Kim Il-sung of Kim Jong-il. Wie zo’n badge niet draagt of zijn kleding niet netjes houdt, kan publiekelijk worden berispt.
• Geen buitenlandse media of internet: Het kijken van een Zuid-Koreaanse film, luisteren naar Westerse popmuziek of stiekem surfen op het wereldwijde web is streng verboden. Dergelijke “verboden” content consumeren wordt gezien als verraad en kan jaren dwangarbeid betekenen.
• Geen religie of onafhankelijke overtuiging: Openlijk een geloof aanhangen – of het nu christendom, boeddhisme of iets anders is – wordt beschouwd als staatsgevaarlijk. Het bezit van een Bijbel of ander religieus materiaal is strafbaar en kan leiden tot een verblijf in een concentratiekamp. Feitelijk is alle religie verboden, want het regime duldt geen ideologie naast de eigen Juche-leer.
• Reizen uitsluitend met toestemming: Spontaan een andere stad of dorp bezoeken is niet toegestaan zonder reisvergunning. Naar het buitenland reizen is voor de gewone burger onmogelijk – paspoorten worden amper uitgegeven, behalve voor de meest loyale kaderleden. De meeste Noord-Koreanen zullen in hun leven nooit de landsgrenzen te zien krijgen.

Deze dagelijkse beperkingen illustreren hoe de overheid zelfs persoonlijke keuzes en privéleven reguleert. Toch zijn er ook kleine veranderingen gaande. Zo werd luxe uiterlijk vertoon tot voor kort afgekeurd (in het communistische ideaal moet iedereen gelijk zijn), maar tegenwoordig durven de welgestelden in Pyongyang voorzichtig hun rijkdom te tonen – dure handtassen of smartphones als statussymbool zijn niet meer geheel ongewoon. Dergelijke ontwikkelingen tonen dat ondanks de dictatuur een informele hiërarchie en ongelijkheid bestaat. Officieel is iedereen gelijk, maar in de praktijk weten mensen met geld of connecties zich soms iets meer vrijheid te kopen. Het blijft echter oppassen geblazen: niemand staat boven de strikte regels als het aankomt op politieke trouw en gehoorzaamheid.

Schaarste, armoede en honger

Levensomstandigheden in Noord-Korea zijn over het algemeen zwaar, zeker buiten de hoofdstad. In Pyongyang zelf woont de partij-elite en een selectie loyale burgers die het relatief iets beter hebben – daar zijn betere woningen, meer elektriciteit en iets gevulde winkels. Maar het overgrote deel van de 25 miljoen Noord-Koreanen leeft op het platteland of in arme industriesteden, waar chronische tekorten heersen. Een reiziger omschreef het treffend: “Buiten Pyongyang is er te weinig van alles: tijd, eten, kansen, geld”. De economie functioneert slecht; veel mensen leven in armoede. Het land heeft moeite zichzelf te voeden door misoogsten, gebrek aan landbouwmodernisering en de isolatie waarin het zich manoeuvreert.

Hongersnood is dan ook een terugkerend fenomeen. In de jaren ’90 vond de zogenoemde “Zware Mars” plaats, een periode van hongersnood (1994-1998) waarin naar schatting een miljoen Noord-Koreanen zijn omgekomen van de honger. Hoewel de situatie daarna tijdelijk iets verbeterde door internationale voedselhulp, is ondervoeding nooit verdwenen. Vandaag de dag lijdt nog altijd een enorm deel van de bevolking honger. Volgens de Verenigde Naties is zo’n 40% van de Noord-Koreanen ondervoed of onder ernstige voedselonzekerheid – dat zijn ruim 10 miljoen mensen. Kinderen en ouderen op het platteland zijn vaak het zwaarst getroffen door ondervoeding.

De coronapandemie heeft de crisis verergerd. Uit angst voor COVID-19 sloot Noord-Korea in 2020 zijn grenzen volledig, stopte bijna alle handel en hulp van buitenaf, en legde strikte reisbeperkingen op binnen het land. Deze bijna vier jaar durende lockdown verlamde de kleine zwarte markt-economie waar veel gezinnen van afhankelijk waren om aan eten te komen. Honger nam daardoor nog verder toe. In 2023 werd Noord-Korea bovendien getroffen door extreme droogte en overstromingen, wat de oogsten decimeerde. De voedseltekorten bereikten opnieuw een kritiek niveau, met berichten over hongerende bevolkingsgroepen.

Opvallend (en schrijnend) is dat het regime hulp van buitenaf vrijwel altijd weigert. Zelfs wanneer bondgenoten als China of internationale organisaties voedselhulp aanbieden, stelt Pyongyang zich trots en wantrouwig op. De regering bagatelliseert de tekorten en beweert vaak dat alles onder controle is. Ondertussen blijft het leger wel prioriteit krijgen: in plaats van te investeren in landbouw of import van voedsel, gaf Kim Jong-un in 2023 voorrang aan militaire projecten zoals kernwapen- en rakettesten. Tussen januari en september 2023 voerde Noord-Korea meer dan dertig raketproeven uit, waaronder nieuwe langeafstandsraketten. Dit soort keuzes tonen de tragische tegenstelling aan: terwijl een groot deel van de bevolking worstelt om te overleven, steekt de overheid schaarse middelen in wapens en prestigeprojecten.

De gezondheidszorg in Noord-Korea lijdt eveneens onder deze prioriteiten. Ziekenhuizen kampen met tekorten aan medicijnen en apparatuur. Veel mensen vertrouwen op de illegale markten (de jangmadang) om medicijnen te kopen, of proberen zichzelf thuis te behandelen. In afgelegen gebieden ontbreken niet zelden basismiddelen als elektriciteit of schoon water in klinieken. Tijdens strenge winters kunnen de gebouwen niet voldoende verwarmd worden; er zijn verhalen van kinderen die slapen op spoorrails om warmte te zoeken van passerende treinen. Dit alles maakt het dagelijks leven buitengewoon hard voor de gewone Noord-Koreaan, die letterlijk moet vechten om te overleven in een van de armste en meest geïsoleerde landen op aarde.

Strafkampen en harde straffen

De onderdrukking in Noord-Korea gaat hand in hand met grove mensenrechtenschendingen. Het land telt meerdere geheimzinnige strafkampen (politieke gevangenenkampen, in het Koreaans kwanliso). Officieel ontkent de regering het bestaan van deze kampen, maar uit satellietbeelden en duizenden getuigenissen van gevluchte Noord-Koreanen weten we dat ze er wel degelijk zijn. In deze zwaarbeveiligde kampen verdwijnen mensen die verdacht worden van dissidentie, geloof, of “verraad” aan het regime. Hele families kunnen zonder vorm van proces worden weggestopt, vaak voor de rest van hun leven. Naar schatting zitten tussen de 80.000 en 120.000 Noord-Koreanen opgesloten vanwege politieke “misdaden” – een percentage van de bevolking dat vergelijkbaar is met de donkerste dagen van Stalins Goelag-systeem in de Sovjet-Unie.

Binnen de kampen zijn de omstandigheden onmenselijk. Voormalige gevangenen getuigen over routineuze marteling, uitbuiting en uithongering. Gedetineerden, onder wie ook vrouwen en kinderen, worden gedwongen tot zware dwangarbeid op het land of in mijnen, van zonsopgang tot zonsondergang. Straffen zijn willekeurig en bruut: bewakers kunnen gedetineerden slaan, versterven of tot eindeloze stressposities dwingen als “discipline”. Vrouwelijke gevangenen lopen extra risico op seksueel geweld en verkrachting door bewakers. Ziekte en ondervoeding zijn wijdverspreid; medische zorg is er amper, waardoor velen overlijden aan uitputting of behandelbare ziektes. In sommige kampen sterven dagelijks mensen zonder dat er tijd of ritueel is om hen te begraven, zo zwaar is het werkregime. Overlevenden van deze gruwelijke plaatsen omschrijven ze als “hel op aarde”. Toch houdt de overheid vol dat deze kampen niet bestaan, waardoor onafhankelijke inspectie onmogelijk is.

Wat dit systeem nog angstaanjagender maakt, is het principe van “guilt by association” – schuld door associatie. In Noord-Korea kan je gestraft worden voor een misdaad die je niet zelf hebt begaan, maar bijvoorbeeld je familielid. Als iemand iets doet wat als staatsvijandig wordt gezien (bijvoorbeeld vluchten, of een bijbel verspreiden), wordt niet alleen die persoon maar ook zijn ouders, kinderen en zelfs grootouders als medeplichtigen beschouwd. Tot drie generaties van één familie kunnen zo collectief in de kampen belanden. Dit beleid dient als keiharde afschrikking: wie eraan denkt te ontsnappen of zich te verzetten, weet dat zijn familie ervoor zal boeten. Er zijn verhalen van kinderen die geboren en getogen zijn in zo’n kamp, totaal onwetend van welke “misdaad” hun grootouders ooit zouden hebben gepleegd. Deze collectieve straf verlamt de samenleving en haalt iedere neiging tot verzet weg – het risico voor je geliefden is eenvoudigweg te groot.

Behalve opsluiting zet het regime ook de doodstraf in als ultieme afschrikmiddel. Een breed scala aan “overtredingen” kan met executie beantwoord worden, van het kijken van verboden films tot een poging om te deserteren. Hoewel exacte cijfers geheim blijven, zijn er elk jaar berichten over executies, soms zelfs openbaar op marktpleinen om een signaal af te geven. Zo zouden in 2023 tientallen functionarissen zijn geëxecuteerd omdat ze hun werk niet goed deden tijdens de overstromingsramp van dat jaar. Ook werden enkele mensen publiekelijk doodgeschoten omdat ze illegale telefoongesprekken met het buitenland voerden, en in een geval – zoals eerder genoemd – twee vrouwen vanwege hulp bij een vluchtpoging. Dergelijke brute straffen zaaien niet alleen angst, maar versterken ook het beeld dat de leiders almachtig zijn en onverbiddelijk optreden tegen elke loyaliteitsschending. Voor de buitenwereld worden Noord-Koreaanse praktijken dan ook vaak vergeleken met die van een totalitaire politiestaat of zelfs “nazi-achtige” repressie.

Leven in het duister

Leven in Noord-Korea betekent leven onder een donker gesternte van angst, isolatie en indoctrinatie. Politiek bepaalt er alles: van waar je mag wonen tot wat je mag zeggen, van wat je eet tot wat je denkt. Inwoners groeien op in een wereld waarin één partij en één familie als onfeilbaar worden verheerlijkt, en waarin elke vorm van persoonlijke vrijheid ontbreekt. Toch blijven Noord-Koreanen menselijke wezens met dromen en zorgen zoals iedereen. Achter de gesloten grenzen proberen ouders hun kinderen groot te brengen, buurten elkaar te helpen en individuen te overleven, soms met kleine dappere daden van eigen initiatief – bijvoorbeeld via de zwarte markt of het stiekem kijken naar een gesmokkelde film. Maar de prijs van betrapt worden houdt de meesten in het gareel.

Voor ons in Nederland – een vrije democratie – is het bijna onvoorstelbaar hoe diep de onderdrukking in Noord-Korea grijpt. Mensenrechten worden er dagelijks met voeten getreden, en de bevolking lijdt onder een regime dat zijn eigen overleving belangrijker vindt dan het welzijn van zijn burgers. De internationale gemeenschap veroordeelt de situatie met regelmaat; de Verenigde Naties spraken in een historisch rapport zelfs van misdaden tegen de menselijkheid gepleegd door het Noord-Koreaanse regime. Helaas is echte verandering tot nu toe uitgebleven, omdat het land zich volledig afsluit en kritiek afwimpelt als buitenlandse inmenging.

Toch blijft het belangrijk om te blijven kijken naar Noord-Korea en solidair te zijn met de mensen daar. Ieder mens heeft recht op vrijheid en waardigheid, ongeacht waar hij of zij geboren is. De verhalen van Noord-Koreaanse vluchtelingen en de schaarse informatie die naar buiten sijpelt, herinneren ons eraan hoe waardevol onze eigen vrijheden zijn. Noord-Korea mag dan de meest angstaanjagende dictatuur ter wereld zijn, maar de hoop op een betere toekomst voor de Noord-Koreanen blijft bestaan. Op een dag, wanneer deze muur van isolatie doorbroken wordt, zullen de mensen daar hopelijk in vrijheid kunnen leven – bevrijd van een regime dat hun leven zo lang in duisternis heeft gehuld.

Samenvattend: het leven in Noord-Korea wordt gekenmerkt door politieke indoctrinatie, gebrek aan vrijheden, permanente controle en angst, alsmede grote materiële schaarste. Het regime van Kim Jong-un handhaaft zich met harde repressie en laat de bevolking lijden onder honger en isolatie, terwijl het zichzelf bewapent. Ondanks deze grimmige realiteit moeten we blijven opkomen voor de rechten en het welzijn van de Noord-Koreaanse bevolking, ook al laten veranderingen op zich wachten. Alleen door het duister te belichten, blijft de hoop op een betere toekomst levend.