Dood Hulpverleners in Gaza: Minister Veldkamp Roept Ambassadeur op het Matje

De situatie in Gaza verslechtert dagelijks. Hulporganisaties dringen al geruime tijd aan op strengere maatregelen van het Nederlandse kabinet tegen Israël. Onlangs heeft minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp de Israëlische ambassadeur ontboden naar aanleiding van de dood van vijftien hulpverleners in Gaza op 23 maart 2025. Dit incident roept vragen op: is deze stap voldoende of komt deze te laat? In deze blog wordt onderzocht wat er speelt, waarom hulporganisaties ontevreden zijn en hoe Nederland omgaat met Israël. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de rol van personen zoals Donald Trump en Benjamin Netanyahu, evenals aan de oorlogsmisdaden en het hoge aantal slachtoffers door Israëlisch optreden.

Een humanitaire crisis in Gaza

De oorlog in Gaza duurt nu anderhalf jaar, sinds de aanval van Hamas op Israël op 7 oktober 2023. Wat begon als een conflict tussen Hamas en het Israëlische leger, is inmiddels een ernstige crisis voor de burgers in Gaza geworden. Volgens recente cijfers zijn meer dan 50.000 mensen omgekomen, voornamelijk vrouwen en kinderen, en dit aantal stijgt nog steeds. Door Israëlische bombardementen worden complete woonwijken verwoest. Een strenge blokkade zorgt ervoor dat essentiële goederen zoals voedsel, water en medicijnen nauwelijks het gebied bereiken.

Hulporganisaties, waaronder Oxfam Novib, Amnesty International, Artsen zonder Grenzen, Pax en Save the Children, proberen de bevolking te ondersteunen. Hun werk wordt echter ernstig belemmerd. Israël houdt vrachtwagens met hulpgoederen tegen, en de schaarse hulp die binnenkomt, is ontoereikend. Nog zorgwekkender is dat hulpverleners zelf doelwit worden. Sinds het begin van de oorlog zijn meer dan 1000 hulpverleners omgekomen. Hulporganisaties stellen dat dit geen toeval is, maar een bewuste strategie lijkt te zijn.

Het incident met de hulpverleners

Op 23 maart 2025 vond een tragisch incident plaats. Vijftien hulpverleners waren onderweg in een konvooi bestaande uit ambulances van de Palestijnse Rode Halve Maan, een brandweerwagen en een voertuig van de Verenigde Naties. Zij reden in het zuiden van Gaza, nabij Rafah, om hulp te bieden. Plotseling werden zij beschoten door het Israëlische leger, met als gevolg dat allen om het leven kwamen. Israël stelde aanvankelijk dat het konvooi geen verlichting had en verdacht leek. Latere videobeelden, gepubliceerd door The New York Times, toonden echter dat de voertuigen duidelijk herkenbaar waren als hulpvoertuigen, met zwaailichten aan.

Dit was geen geïsoleerd voorval. Een week lang waren deze hulpverleners vermist, totdat hun lichamen werden gevonden in een massagraf, dat door Israëlische bulldozers was gegraven. De Palestijnse Rode Halve Maan en het Rode Kruis kwalificeren deze aanval als een oorlogsmisdaad. Volgens internationaal recht genieten hulpverleners bescherming en mogen zij nooit worden aangevallen. In Gaza lijkt dit recht echter niet te worden gerespecteerd.

Hulporganisaties uiten hun ongenoegen

Op 7 april 2025 vond een overleg plaats tussen de directeuren van vijf grote hulporganisaties, premier Dick Schoof en minister Veldkamp. Zij eisten duidelijkheid: waarom blijft concrete actie uit? Zij zijn het beu dat Nederland enkel blijft praten en achter de schermen beperkte druk uitoefent op Israël. Dagmar Oudshoorn van Amnesty International stelde: “Na 50.000 doden kan men niet volhouden dat diplomatie effectief is.” Michiel Servaes van Oxfam Novib voegde toe: “Het kabinet lijkt geen grenzen te stellen. Men blijft herhalen dat praten beter is dan handelen. Dat is zorgwekkend.”

De hulporganisaties hebben een punt. Hoe lang kan men blijven observeren terwijl de slachtoffers zich opstapelen? Karel Hendriks van Artsen zonder Grenzen verwoordde het treffend: “Hulpverlening in Gaza is onmogelijk geworden. Alles is vernietigd, en wij worden eveneens aangevallen.” Zij verlangen dat Nederland Israël harder aanpakt, bijvoorbeeld met sancties of door de export van goederen die voor militaire doeleinden gebruikt kunnen worden te staken. Het kabinet lijkt echter niet bereid tot dergelijke stappen.

De opstelling van het kabinet

Sinds de vorming van het huidige kabinet, bestaande uit partijen als PVV, VVD en NSC, lijkt men terughoudend om Israël streng te benaderen. De PVV steunt Israël onvoorwaardelijk; Geert Wilders noemde het ontbieden van de ambassadeur zelfs “onnodig overdreven”. De VVD en NSC erkennen de ernst van de situatie, maar ondernemen weinig concrete actie. Minister Veldkamp benadrukt dat Nederland achter de schermen druk uitoefent. In het programma Buitenhof verklaarde hij: “Diplomatieke kanalen openhouden is essentieel. Landen die Israël openlijk afvallen, zoals Ierland, verliezen juist hun invloed.”

Maar levert deze aanpak resultaat op? Hulporganisaties betwijfelen dat. Zij wijzen erop dat Nederland snel kritiek uit op landen als Rusland of Syrië bij vergelijkbare schendingen. Waarom geldt dat niet voor Israël? Oudshoorn van Amnesty stelde: “Het lijkt erop dat mensenrechten selectief worden toegepast.” Het kabinet veroordeelde de aanval op de hulpverleners en ontbood de ambassadeur op 9 april 2025, maar zonder verdere consequenties blijft dit een beperkte maatregel.

Israël en oorlogsmisdaden: een bekend patroon

Het is geen verrassing meer dat Israël zich niet houdt aan internationaal recht. Het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag heeft arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen premier Benjamin Netanyahu en oud-minister van Defensie Yoav Gallant wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Hieronder vallen het uithongeren van burgers, aanvallen op ziekenhuizen en het doden van mensen zonder militaire noodzaak.

Daarnaast onthulde oud-minister van Defensie Moshe Yaalon dat het leger in Noord-Gaza werkt aan etnische zuivering. Het doel zou zijn om Palestijnen te verdrijven en Joodse nederzettingen te bouwen. Dit wordt ondersteund door waarschuwingen van mensenrechtenorganisaties. Desondanks zet Israël zijn koers voort. Netanyahu stelt dat de strijd tegen Hamas prioriteit heeft, maar in de praktijk treft deze vooral de burgerbevolking.

Het aantal slachtoffers

De cijfers spreken voor zich. Sinds oktober 2023 zijn meer dan 50.000 mensen in Gaza omgekomen, grotendeels burgers. Meer dan 1000 hulpverleners verloren hun leven, en dit aantal blijft oplopen. In Noord-Gaza is slechts 12% van de benodigde voedselvoorraad beschikbaar, volgens Oxfam Novib. Door de blokkade komt er niets bij. Israëlische bombardementen treffen scholen, ziekenhuizen en vluchtelingenkampen. Op 7 april 2025 kwamen bij een aanval op een school in Gaza-Stad nog eens tien ontheemde Palestijnen om het leven.

Dit zijn geen incidenten meer, maar een herhalend patroon. Hulporganisaties stellen dat Israël bewust humanitaire hulp blokkeert en hulpverleners aanvalt. De internationale gemeenschap lijkt echter onvoldoende in te grijpen.

Netanyahu en Trump: een zorgwekkende samenwerking

Benjamin Netanyahu, de Israëlische premier, leidt dit beleid al jaren. Hij lijkt vastbesloten de oorlog voort te zetten, mogelijk om zijn eigen positie te versterken. In november 2024 beloofde hij 5 miljoen dollar voor de bevrijding van Israëlische gijzelaars uit handen van Hamas. Dit toont aan dat hij vooral gericht is op politiek gewin, terwijl hij thuis steeds meer kritiek krijgt.

Dan is er Donald Trump, sinds kort opnieuw president van de Verenigde Staten. Hij steunt Israël onvoorwaardelijk. In februari 2025 verklaarde hij dat Israël alle gijzelaars direct moet bevrijden, anders “moeten de wapens weer worden opgepakt”. Trump opperde zelfs controversiële plannen, zoals de overname van Gaza of deportatie van Palestijnen. VN-secretaris-generaal António Guterres noemde dit “etnische zuivering”. Landen als Saudi-Arabië en Qatar reageerden verontwaardigd, maar Trump blijft Israël steunen met wapenleveranties.

Samen vormen zij een combinatie die weinig hoop biedt voor Gaza. Terwijl Netanyahu doorgaat met bombarderen, biedt Trump politieke en militaire rugdekking. Nederland lijkt ondertussen afzijdig te blijven.

Wat had het kabinet kunnen doen?

Hulporganisaties menen dat het kabinet veel meer had kunnen ondernemen. Enkele van hun suggesties zijn:

• Sancties opleggen: Stop de export van goederen die Israël militair kan gebruiken, zoals dual-use-producten.
• Duidelijke veroordeling: Erken openlijk dat Israël oorlogsmisdaden pleegt, zoals bij andere landen gebruikelijk is.
• Samenwerking in de EU: Zet druk op Israël via de Europese Unie om de blokkade op te heffen en hulp toe te laten.
• Bescherming van hulpverleners: Eis garanties dat hulpverleners veilig hun werk kunnen uitvoeren.

Het kabinet kiest echter voor een voorzichtige aanpak. Er wordt strenger gecontroleerd op export naar Israël, maar dit is een beperkte maatregel. Het ontbieden van de ambassadeur is een eerste stap, maar zonder concrete gevolgen blijft het bij woorden. In de Tweede Kamer pleiten partijen zoals GroenLinks-PvdA, D66 en SP al langer voor actie. Zelfs NSC-leider Pieter Omtzigt hintte op meer maatregelen. Alleen de PVV blijft Israël steunen, wat de verdeeldheid in het kabinet aantoont.

Waarom deze terughoudendheid?

Waarom blijft het kabinet zo voorzichtig? Sommigen wijzen op historisch schuldgevoel vanwege de Tweede Wereldoorlog, wat Nederland verplicht zou doen voelen Israël te steunen. Anderen zien politieke motieven: rechtse partijen willen hun achterban niet verliezen. Wat de oorzaak ook is, het biedt Gaza geen oplossing. Hulporganisaties stellen: “Bondgenoten kunnen elkaar aanspreken.” Nederland beschouwt Israël als een vriend, maar dat rechtvaardigt niet het zwijgen over misstanden.

Wat is de volgende stap?

De situatie in Gaza is een humanitaire ramp die alleen maar erger wordt. Hulporganisaties doen hun uiterste best, maar zonder steun van landen als Nederland is hun werk onbegonnen. Het ontbieden van de Israëlische ambassadeur door minister Veldkamp is een begin, maar onvoldoende. Israël dient te stoppen met het aanvallen van hulpverleners en het blokkeren van humanitaire hulp. Nederland moet meer doen dan enkel diplomatieke signalen afgeven.

De samenwerking tussen Netanyahu en Trump verergert de situatie. Hun beleid en wederzijdse steun verlengen deze oorlog. Ondertussen blijven oorlogsmisdaden toenemen, evenals het aantal slachtoffers – meer dan 50.000 inmiddels. Het kabinet staat voor een keuze: afwachten of daadkrachtig optreden. Hulporganisaties hebben hun standpunt duidelijk gemaakt. Het is aan Den Haag om te laten zien of men luistert.