Van Nakba tot Genocide: De Eeuwige Strijd van Palestina

De afgelopen jaren is het conflict tussen Israël en de Palestijnen geëscaleerd tot een ongekende humanitaire crisis, met name in de Gazastrook. In deze blog bekijken we de situatie in Israël en Gaza vanaf 2023 tot nu, met aandacht voor de recente oorlog en de gevolgen daarvan. We schetsen ook kort de historische context vanaf het begin van de 20e eeuw om te begrijpen hoe dit conflict is ontstaan. Deze analyse benadert het onderwerp vanuit een humanitair perspectief en laat zien hoe de Palestijnse bevolking door de geschiedenis heen herhaaldelijk is blootgesteld aan onderdrukking en geweld.

Historische achtergrond van het conflict

Om de huidige situatie te begrijpen, is enige historisch besef nodig. Het conflict tussen Israëli’s en Palestijnen gaat meer dan een eeuw terug. Enkele belangrijke mijlpalen in de ontwikkeling van dit conflict zijn:

Ottomaanse tijd en Brits Mandaat (voor 1948): Rond 1900 leefden Arabische Palestijnen in het gebied dat toen deel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk. Begin 20e eeuw kwam de zionistische beweging op, die Joodse immigratie naar Palestina stimuleerde. Na de Eerste Wereldoorlog namen de Britten het bestuur over (het Brits Mandaat). In 1917 beloofde de Balfour-verklaring steun voor een "nationaal tehuis voor het Joodse volk" in Palestina, wat leidde tot spanningen en conflicten tussen Joodse immigranten en de Arabische bevolking.
Verdeling en de Nakba van 1948: In 1947 stemden de Verenigde Naties voor een verdeling van Palestina in een Joodse en een Arabische staat. Joodse leiders accepteerden het plan, maar de Palestijnen en Arabische buurlanden verwierpen het. Hierop volgde een oorlog waarin Israël in mei 1948 een onafhankelijke staat uitriep. Voor de Palestijnen was de afloop desastreus: ongeveer 700.000 Palestijnen werden verdreven of vluchtten – dit was zo’n 85% van de Arabische bevolking in de gebieden die Israël onder controle kreeg. Deze massale verdrijving staat bekend als de Nakba (“catastrofe”) en vormt een traumatisch keerpunt in de Palestijnse geschiedenis. Degenen die in Israël achterbleven kwamen onder militaire bestuur te staan en kregen te maken met discriminatie en onteigening van hun land.
Bezetting sinds 1967: In 1967 brak de Zesdaagse Oorlog uit, waarna Israël de Westelijke Jordaanoever (inclusief Oost-Jeruzalem), de Gazastrook, de Egyptische Sinai en de Syrische Golanhoogten bezette. Sindsdien leeft de Palestijnse bevolking in de Westelijke Jordaanoever en Gaza onder Israëlische bezetting. Israël begon joodse nederzettingen te bouwen op bezet Palestijns land, vooral op de Westelijke Jordaanoever, wat de spanningen verder verhoogde. Tegenwoordig wonen er meer dan 700.000 Israëli’s in ruim 150 nederzettingen in bezet gebied, wat volgens het internationale recht illegaal is. Palestijnen raakten hun grond kwijt en hebben tot op heden geen onafhankelijke staat, wat een blijvende bron van onvrede en conflict is.
Gaza onder blokkade en interne verdeeldheid: Israël trok in 2005 zijn kolonisten en troepen terug uit de Gazastrook, maar behield controle over het luchtruim, de kustwateren en de grenzen (samen met Egypte). In 2007 nam Hamas de macht over in Gaza. Sindsdien handhaaft Israël een strikte blokkade op Gaza, waardoor de economie wordt verstikt en de 2 miljoen inwoners ernstige beperkingen kennen in bewegingsvrijheid en toegang tot goederen. Tussen Israël en Hamas vonden sindsdien meerdere oorlogen plaats (o.a. in 2008-2009, 2012, 2014 en 2021), waarbij elke keer veruit de meeste slachtoffers Palestijnen waren.

Deze historische context laat zien dat Palestijnen systematisch een ondergeschikte en kwetsbare positie hebben gehad. Vanaf het verlies van hun land in 1948 tot de voortdurende bezetting en blokkade, is Palestina telkens het slachtoffer geweest van politiek geweld en onderdrukking. Tegen deze achtergrond zijn de recente gebeurtenissen sinds 2023 des te schrijnender.

Escalatie van het conflict vanaf 2023

In 2023 bereikte de spanningen een nieuw hoogtepunt. Na jaren van stilstand in het vredesproces en voortdurende uitbreiding van nederzettingen kwam er in Israël een uiterst rechtse regering aan de macht, die hardere maatregelen tegen Palestijnen steunde. In de bezette Westelijke Jordaanoever namen confrontaties sterk toe. Reeds vóór oktober 2023 werd 2023 het dodelijkste jaar voor Palestijnen in de Westelijke Jordaanoever sinds de VN begon met tellen in 2005. Het Israëlische leger voerde frequente invallen uit in Palestijnse steden en vluchtelingenkampen – zoals een grote operatie in het Jenin-kamp in juli 2023 – en ook gewelddadige aanvallen door Israëlische kolonisten op Palestijnse dorpen namen toe. De machtsongelijkheid bleek uit de cijfers: Israëlische troepen doodden honderden Palestijnen in bezet gebied in 2023, veel meer dan het aantal Israëlische slachtoffers in die periode.

Hamas-aanval en begin van de Gaza-oorlog (oktober 2023): Op 7 oktober 2023 doorbraken militanten van Hamas onverwacht de grens tussen Gaza en Israël en vielen Israëlische dorpen en militaire bases aan. Bij deze grootschalige aanval werden volgens Israël meer dan 1.200 mensen in Israël gedood – merendeels burgers – en namen de strijders zo'n 250 mensen in Gaza gevangen. Deze aanval, hoe bloedig ook, kwam voort uit jarenlange frustratie onder Palestijnen over de blokkade van Gaza en provocaties zoals geweld bij de Al-Aqsa-moskee in Jeruzalem. Toch werd het door de meeste landen scherp veroordeeld als een terreurdaad tegen burgers.

Israëls tegenoffensief in Gaza: Nog diezelfde dag verklaarde Israël de oorlog en begon het een massaal tegenoffensief tegen Gaza. Wat volgde was een maandenlange militaire campagne die zijn weerga niet kent in de recente geschiedenis. Israël bestookte de dichtbevolkte Gazastrook vanuit de lucht en met artillerie, terwijl grondtroepen Gaza binnentrokken. Hele wijken werden met de grond gelijkgemaakt door intense bombardementen. Het Israëlische leger stelde dat het leden van Hamas viseerde, maar de werkelijkheid is dat voornamelijk Palestijnse burgers het slachtoffer werden van deze vergeldingsactie. In de chaos moesten honderdduizenden mensen hun huizen ontvluchten. Israël riep aanvankelijk alle inwoners van Noord-Gaza op om naar het zuiden te evacueren; later breidde het leger de aanvallen juist ook uit naar het zuiden, zodat uiteindelijk nergens in Gaza nog echt veilig was.

15 maanden oorlogsgeweld: De oorlog die in oktober 2023 begon, sleurde Gaza in een humanitaire ramp. Sporadische staakt-het-vurens – bijvoorbeeld eind november 2023 gedurende een week waarin gijzelaars uitgewisseld werden – boden slechts tijdelijk respijt. Telkens laaide het geweld weer op. In totaal duurden de gevechten ongeveer 15 maanden, tot er in januari 2025 eindelijk een nieuw bestand werd overeengekomen. Tegen die tijd was de omvang van de verwoesting en het leed nauwelijks te bevatten.

Volgens de Palestijnse gezondheidsautoriteiten zijn in die periode meer dan 50.000 mensen in Gaza gedood. Andere schattingen liggen nog hoger: Al Jazeera meldde dat het dodental in april 2025 was opgelopen tot zo’n 62.000 Palestijnen, tegenover ongeveer 1.100 doden aan Israëlische zijde. Ter vergelijking: in eerdere oorlogen in Gaza (zoals 2014) vielen er enkele duizenden doden. De recente oorlog was dus vele malen vernietigender, zowel in absolute aantallen als relatief gezien. Bovendien waren tienduizenden mensen gewond geraakt. Vrijwel iedere familie in Gaza rouwde om verloren geliefden.

Ook buiten Gaza had het conflict gevolgen. In Israël leefde lange tijd angst voor nieuwe aanvallen, met regelmatig raketbeschietingen door Hamas of andere groepen. Het Israëlische leger bleef intussen ook op de Westelijke Jordaanoever hard optreden: tussen oktober 2023 en oktober 2024 doodden Israëlische soldaten en kolonisten daar 719 Palestijnen, een recordaantal volgens de VN. Ter vergelijking: Palestijnen doodden in diezelfde periode 22 Israëli’s (meest militairen en kolonisten) in de Westelijke Jordaanoever. Deze verhoudingen onderstrepen wederom hoe ongelijk het geweld uitpakt.

Humanitaire gevolgen in Gaza

De situatie in Gaza tijdens en na het offensief van 2023-2025 was – en is – ronduit catastrofaal. Gaza, een smalle strook land met circa 2,3 miljoen inwoners, werd gebombardeerd, uitgehongerd en deels ontvolkt. Bijna de gehele bevolking van Gaza raakte op de vlucht in eigen land: uit angst voor de bombardementen trokken mensen massaal van het noorden naar het zuiden, en later weer verder naar kleine overgebleven “veiligere” zones. Uiteindelijk zaten er meer dan een miljoen ontheemde mensen opeengepakt in het zuidelijk deel van Gaza, zonder voldoende onderdak, voedsel of medische zorg.

De humanitaire tol is ongekend zwaar. Tienduizenden doden zijn gevallen, waaronder een schokkend hoog aantal kinderen. Al in januari 2024 rapporteerde Save the Children dat meer dan 10.000 kinderen waren omgekomen in Gaza in minder dan 100 dagen oorlog. Dat cijfer bleef oplopen naarmate de gevechten doorgingen; eind 2024 was het aantal omgekomen kinderen gestegen tot vermoedelijk 15.000. Ruim 30% van alle gedode Palestijnen was minderjarig. Deze aantallen zijn moeilijk te bevatten en illustreren het enorme leed onder onschuldige burgers.

Naast het verlies aan mensenlevens is de levensomstandigheden van de overlevenden drastisch verslechterd. Door de volledige blokkade tijdens de oorlog hadden de mensen wekenlang geen toegang tot basisvoorzieningen. Israël sneed de toevoer van water, voedsel, elektriciteit en medicijnen naar Gaza af als collectieve strafmaatregel. Dit leidde tot wanhoop: ziekenhuizen konden niet meer functioneren door gebrek aan brandstof en medicijnen, en schoon drinkwater werd schaars. De Verenigde Naties waarschuwden voor hongersnood en uitbraken van ziekten door de vervuilde watervoorziening. Human Rights Watch meldde dat in Gaza alle Palestijnen te maken hadden met ernstige voedselonzekerheid en zelfs hongersnood tijdens het beleg.

Ook de infrastructuur van Gaza ligt in puin. Ziekenhuizen en klinieken zijn doelwit geweest van bombardementen. Volgens berichten heeft Israël alle ziekenhuizen in Gaza geraakt of beschadigd, inclusief de grootste ziekenhuizen in Gaza-stad. Dit is uitzonderlijk, aangezien ziekenhuizen onder internationaal humanitair recht beschermd moeten zijn. Artsen en patiënten moesten vluchten; velen stierven doordat medische hulp niet tijdig meer beschikbaar was. Daarnaast zijn zeker 94 medische faciliteiten – klinieken, ambulances, apotheken – aangevallen of onbruikbaar geraakt. Hulpverleners en ambulancepersoneel werden eveneens getroffen; tientallen van hen verloren het leven tijdens hun werk.

Wonen en levensonderhoud: Hele woonwijken zijn weggevaagd. Duizenden gebouwen, waaronder huizen, flats, scholen en markten, zijn gebombardeerd en verwoest. In sommige gebieden, zoals delen van Gaza-stad, is vrijwel geen gebouw onbeschadigd overeind blijven staan. Ook essentiële infrastructuur zoals water- en elektriciteitsnetwerken, wegen, en riolering is zwaar beschadigd. Boerderijen en akkers – belangrijk voor lokale voedselvoorziening – zijn vernietigd of ontoegankelijk. Dit alles betekent dat de overlevenden in Gaza, ook na het staakt-het-vuren, voor een onmenselijke opgave staan: ze hebben geen huizen om naar terug te keren, nauwelijks voedsel of schoon water, en onvoldoende medische zorg. De Gazastrook is in feite gereduceerd tot een humanitair rampgebied.

Schendingen van het oorlogsrecht en beschuldigingen van genocide

Gedurende het conflict vanaf 2023 zijn er talloze oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen gedocumenteerd door journalisten en organisaties als Amnesty International, Human Rights Watch en de Verenigde Naties. De omvang en ernst van Israëls militaire optreden in Gaza hebben bij deskundigen de alarmbellen doen rinkelen. Steeds vaker wordt gesteld dat het Israëlische geweld genocidale kenmerken vertoont. Hieronder lichten we enkele van deze gewelddaden toe – handelingen die volgens critici en mensenrechtenorganisaties als genocidaal kunnen worden beschouwd:

Ongekende hoeveelheid burgerslachtoffers: Het Israëlische offensief heeft geleid tot een ongekend aantal doden onder de Palestijnse burgerbevolking, waaronder zeer veel vrouwen en kinderen. Het massaal doden van leden van een bevolkingsgroep is één van de handelingen die door het VN-genocideverdrag verboden is. Critici wijzen erop dat in elke escalatie van geweld de Palestijnen veruit de meeste slachtoffers kennen.
Aanvallen op ziekenhuizen en hulpverleners: Zoals hierboven beschreven, zijn ziekenhuizen systematisch aangevallen. Zelfs gespecialiseerde klinieken (bijvoorbeeld voor vrouwen of kinderen) zijn getroffen. De Verenigde Naties noemden de aanvallen op gezondheidszorg een “genocidale daad”. Het opzettelijk vernietigen van voorzieningen die nodig zijn om een bevolkingsgroep te laten overleven, wordt gezien als een mogelijke aanwijzing voor genocidale opzet.
Uithongering en blokkade als wapen: Israël hanteerde een volledige belegering van Gaza waarbij geen water, voedsel of medicijnen werden doorgelaten voor de bevolking. Dit creëren van levensomstandigheden die zo slecht zijn dat een bevolkingsgroep fysiek ten onder kan gaan, valt eveneens onder handelingen die in de context van genocide relevant zijn. Twee maanden lang werden basisbehoeften ontzegd – een collectieve straf die internationaal als onwettig wordt beschouwd.
Gedwongen volksverplaatsing: Vrijwel de hele Gazaanse bevolking werd gedwongen hun woonplaatsen te ontvluchten door het aanhoudende geweld. Israël heeft grote delen van Gaza leeggeveegd en de mensen naar een klein gebied gedreven. Dit massaal verdrijven en concentreren van een bevolkingsgroep in onleefbare omstandigheden wordt door sommigen vergeleken met etnische zuivering. Bovendien zijn talloze huizen, scholen en zelfs cultureel erfgoed (zoals moskeeën en begraafplaatsen) vernietigd, waardoor de Palestijnse aanwezigheid letterlijk wordt uitgewist.
Ontmenselijkende retoriek en beleid: Hooggeplaatste Israëlische politici en militairen hebben tijdens de oorlog taal gebruikt die Palestijnen ontmenselijkt. Uitspraken waarin Palestijnen “dieren” of “menselijke dieren” werden genoemd en oproepen om Gaza “van de kaart te vegen” zijn gedocumenteerd in de media. Dergelijke retoriek is zorgwekkend, omdat ontmenselijking vaak voorafgaat aan genocide in historische gevallen. Combineer dit met het langdurige beleid van Israël dat door Human Rights Watch als apartheid en persecutie (vervolging) wordt aangeduid – een systeem van structurele onderdrukking van Palestijnen – en de zorgen over genocidale intenties nemen verder toe.

Verschillende onafhankelijke onderzoekers en juristen concluderen inmiddels dat Israëlisch optreden in Gaza onder de definitie van genocide kan vallen. Zo publiceerde Amnesty International in december 2024 een uitgebreid rapport (300 pagina’s) waarin gesteld wordt dat Israël handelt met de genocidale opzet om de Palestijnen in Gaza geheel of gedeeltelijk te vernietigen. Human Rights Watch en onderzoekers van de VN kwamen tot soortgelijke bevindingen. De directeur van het Nederlandse Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD) sprak eind 2024 expliciet van “genocidaal geweld” in Gaza. Zelfs voorzichtige deskundigen op het gebied van internationaal recht, die doorgaans terughoudend zijn met de term, geven aan dat er overweldigend bewijs is voor genocidale daden, aldus juristen als Marieke de Hoon (Universiteit van Amsterdam).

Het Internationaal Strafhof (ICC) is ook in actie gekomen. In november 2024 heeft de aanklager van het ICC arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen hooggeplaatste betrokkenen aan beide kanten. Opvallend genoeg behoren daartoe de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en zijn minister van Defensie van toen, Yoav Gallant, wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid begaan in Gaza sinds 7 oktober 2023. Ook een leider van de militaire tak van Hamas, Mohammed Deif, wordt gezocht voor de aanvallen van 7 oktober. Deze stap van het ICC – een zittende Israëlische premier aanklagen – onderstreept hoe ernstig de verdenkingen zijn. Het betekent dat volgens de ICC-aanklager voldoende aanwijzingen bestaan dat in Gaza misdaden zijn gepleegd op een schaal en van een aard die tot de zwaarste categorieën behoren.

Israël ontkent dat het burgers opzettelijk viseert en houdt vol dat het zich enkel verdedigt tegen terroristen. Het Israëlische leger zegt bij herhaling dat Hamas-strijders het enige doelwit zijn. Echter, de data en rapportages van onafhankelijke bronnen spreken dit tegen: de overgrote meerderheid van de Palestijnse slachtoffers in Gaza zijn burgers, en geen combattanten. Bovendien wordt erop gewezen dat Hamas – hoe verwerpelijk hun aanvallen op Israëlische burgers ook waren – geen vrijbrief geeft voor collectieve bestraffing van de gehele Gazaanse bevolking. Zoals Amnesty International het verwoordde: de gruweldaden van Hamas op 7 oktober rechtvaardigen geen genocide op de Palestijnen.

Palestina als slachtoffer in een ongelijk conflict

Wanneer we kijken naar de geschiedenis en de huidige situatie, is er één constante: de Palestijnen verkeren in een structureel achtergestelde en kwetsbare positie ten opzichte van Israël. Israël is een regionale militaire grootmacht met een van de best uitgeruste legers ter wereld, gesteund door sterke bondgenoten (zoals de Verenigde Staten). Palestina daarentegen beschikt niet over een conventioneel leger of soevereine staat. Met name de Palestijnen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever zijn grotendeels overgeleverd aan de beslissingen van Israël, dat hun grenzen, bewegingsvrijheid en vaak zelfs basisbehoeften controleert.

Historisch gezien zien we dat Palestina steeds het slachtoffer is geweest van dit machtsverschil. In 1948 verloor de Palestijnse gemeenschap het grootste deel van haar land en werd een volk van vluchtelingen gemaakt. Vervolgens leven miljoenen Palestijnen al tientallen jaren onder Israëlische militaire bezetting, zonder gelijke rechten. Israëlische regeringen hebben in die periode systematisch land onteigend, nederzettingen gebouwd en Palestijnen hun zelfbeschikkingsrecht onthouden. Dit beleid is door mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch aangeduid als een vorm van apartheid – een systeem van institutionele discriminatie en onderdrukking op basis van etniciteit. In juli 2024 oordeelde zelfs het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in een advies dat de voortdurende Israëlische bezetting illegaal is en in strijd met het verbod op rassendiscriminatie en apartheid, en riep het op tot terugtrekking van Israël uit de bezette gebieden. Dit onderstreept hoe de internationale gemeenschap de situatie ziet: als een structurele onrechtvaardigheid ten nadele van de Palestijnen.

De gebeurtenissen van 2023-2025 passen in dit patroon. Waar Israël uiteraard recht heeft op veiligheid, zien we dat de manier waarop het die veiligheid nastreeft neerkomt op collectieve bestraffing van een heel volk. De Palestijnen in Gaza – merendeels zelf afstammelingen van vluchtelingen uit 1948 – betaalden de prijs voor de daden van een gewapende groep (Hamas) waar ze geen zeggenschap over hebben. Ze werden gebombardeerd, uitgehongerd en uit hun huizen verdreven. Het internationale humanitaire recht eist dat onderscheid wordt gemaakt tussen combattanten en burgers, maar in de praktijk is dat onderscheid vrijwel verdwenen in Gaza. Palestijnse burgers zijn disproportioneel getroffen. Zoals een BBC-analyse het samenvatte: elke ronde van geweld eist aan beide kanten levens, maar het overgrote deel van de doden valt steevast aan Palestijnse zijde.

Palestijnen zijn dus niet alleen slachtoffers van direct geweld, maar ook van een lange geschiedenis van ontnomen rechten. Zelfs nu, na het staakt-het-vuren, is Gaza nog steeds afgesloten van de buitenwereld. De wederopbouw gaat uiterst traag doordat Israël strenge controle houdt op de invoer van bouwmaterialen en goederen. In de Westelijke Jordaanoever gaan landonteigeningen en uitbreiding van nederzettingen intussen door, waardoor Palestijnse gemeenschappen verder onder druk komen. Velen spreken van een soort "Nakba 2.0", waarbij opnieuw Palestijnen massaal van hun grond worden verdreven door kolonistengeweld en huisvernietigingen. Alles bij elkaar opgeteld blijft de Palestijnse bevolking – zowel in Gaza als op de Westelijke Jordaanoever – voornamelijk het lijdend voorwerp in deze tragische geschiedenis.

Conclusie

Het conflict tussen Israël en de Palestijnen, met Gaza als brandpunt, heeft tussen 2023 en 2025 een tragisch dieptepunt bereikt. Wat begon als een gewelddadige aanval van Hamas op Israël, mondde uit in een langdurige militaire campagne waarbij de Palestijnse bevolking van Gaza ongekend heeft geleden. Historisch gezien past dit in een bredere context waarin Palestijnen keer op keer aan het kortste eind trekken. De recente gebeurtenissen hebben dit opnieuw bevestigd op een schaal die velen niet voor mogelijk hielden.

Deze blog heeft de feiten en ontwikkelingen op een rij gezet met een neutrale, feitelijke toon, maar er klinkt onmiskenbaar een progressief-humanitaire visie in door. Dat is onvermijdelijk bij het zien van de cijfers en getuigenissen: tienduizenden doden, een getraumatiseerde bevolking en een regio in puin. Het is dan ook de plicht van de internationale gemeenschap om niet weg te kijken. Er klinkt steeds meer kritiek, ook vanuit traditioneel bevriende landen van Israël, over de disproportionaliteit van het geweld. Zo spraken westerse landen in 2025 voor het eerst openlijk over mogelijke strafmaatregelen tegen Israël vanwege de aanhoudende aanvallen op Gaza. Dergelijke signalen geven aan dat het besef groeit dat mensenrechten en humaniteit voorop moeten staan, ongeacht politieke gevoeligheden.

Uiteindelijk kan dit conflict alleen worden opgelost met erkenning van de rechten en waardigheid van de Palestijnen. Dat betekent een einde aan de bezetting, opheffing van de blokkade van Gaza, en het verzekeren van gelijkwaardige veiligheid voor zowel Israëli’s als Palestijnen. Zonder gerechtigheid voor Palestina zal er geen duurzame vrede zijn. De gebeurtenissen van 2023-heden dienen als grimmige waarschuwing: laat de wereld niet toestaan dat de geschiedenis van onderdrukking en geweld zich herhaalt, maar werk aan een rechtvaardige oplossing waarin beide volken in veiligheid en waardigheid kunnen leven. Dat is de enige progressieve en menswaardige uitweg uit deze tragedie.