Uitslag van de verkiezingen 2025: een nieuw hoofdstuk voor Nederland

De Tweede Kamerverkiezingen van 2025 hebben voor een politieke aardverschuiving gezorgd. Democraten 66 (D66) is verrassend als grootste partij uit de bus gekomen, op de hielen gevolgd door de PVV van Geert Wilders. Deze uitslag betekent niet alleen een historische overwinning voor D66, maar ook een duidelijke keuze van de kiezer voor een pro-Europese, vooruitstrevende koers. In deze analyse kijken we naar wat deze uitslag betekent: waarom zoveel mensen voor D66 kozen, welke grote thema’s speelden en hoe de politieke kopstukken reageren. De toon is hoopvol: Nederland lijkt een bladzijde om te slaan en met frisse energie vooruit te willen.

D66 schrijft geschiedenis als grootste partij

De verkiezingsavond van 29 oktober 2025 eindigde in een ware thriller. Uiteindelijk bleek D66 de grootste partij te worden met een prognose van 26 à 27 zetels, een winst van maar liefst 17 zetels. Nog nooit eerder heeft D66 zo’n resultaat behaald. Lijsttrekker Rob Jetten sprak van “de beste uitslag van D66 ooit” en noemde het een bewijs dat miljoenen Nederlanders een nieuwe richting willen inslaan. “We hebben echt iets bijzonders gezien... miljoenen Nederlanders hebben de bladzijde omgeslagen. Ze hebben afscheid genomen van de politiek van ‘het kan niet’. Ze kozen voor de positieve krachten en politiek waarbij we vooruit gaan kijken”, aldus Jetten. Die woorden vatten de stemming goed samen: er hangt een gevoel van optimisme in de lucht.

Dat D66 nu de grootste is, betekent dat de partij waarschijnlijk voor het eerst de premier mag leveren. Dat op zich is al historisch. De overwinning komt extra onverwacht omdat D66 twee jaar geleden, in 2023, zwaar verloor en terugviel naar slechts 9 zetels. Dat de partij nu terugveert naar de top, illustreert hoe veranderlijk de politieke voorkeur kan zijn. Kiezers hebben D66 opnieuw omarmd na een periode van politieke onrust, waarin men kennelijk toch verlangde naar constructieve, pro-Europese politiek in het midden.

De nek-aan-nekrace met de PVV maakte de avond razend spannend. Het scheelde uiteindelijk slechts een paar duizend stemmen wie de grootste zou worden. Eén ding stond vast: D66 en de PVV staken met kop en schouders boven de rest uit. Dat juist deze twee partijen zo groot werden, onderstreept de enorme tegenstelling die tijdens de campagne voelbaar was: progressief pro-Europees tegenover nationalistisch en EU-sceptisch.

Voor de PVV betekende de uitslag een fors verlies ten opzichte van hun onverwachte monsterzege twee jaar eerder. Wilders’ partij ging van 37 naar circa 25 zetels. Wilders erkende teleurgesteld “een fors verlies”, al benadrukte hij dat de PVV nog steeds een grote partij blijft. Hij had gehoopt op een ander resultaat en realiseert zich dat andere partijen niet met hem willen regeren. Zijn commentaar was veelzeggend: “Ik denk dat heel veel mensen toch hebben gedacht: we gaan op een partij stemmen die wél kan regeren”. Die uitspraak suggereert dat kiezers genoeg hebben van chaos en onzekerheid; ze willen een stabiel bestuur. Het feit dat D66, een partij van het politieke midden, zo veel stemmen trok van zowel links als rechts, bevestigt dat beeld. D66 wist kiezers van diverse pluimage aan te spreken met een optimistisch verhaal dat de verdeeldheid even wist te overstijgen.

Nederland kiest voor een pro-Europese koers

Een opvallend aspect van deze verkiezingsuitslag is de impliciete keuze voor Europa. Na jaren waarin eurosceptische geluiden terrein wonnen, heeft Nederland nu de pro-Europese D66 als grootste partij. Dat betekent dat een Nexit of een anti-EU standpunt van tafel is. Integendeel, het nieuwe politieke klimaat ademt samenwerking met Europa. Jettens overwinning werd ook in het buitenland opgemerkt, en Europese partners reageerden opgelucht: Nederland blijft een stabiele, constructieve kracht binnen de EU.

D66 profileert zich al sinds haar oprichting als uitgesproken pro-Europees. Deze winst kan dus worden gezien als een mandaat om die lijn door te zetten. We kunnen verwachten dat Nederland onder aanvoering van D66 de klimaatdoelen van de EU weer stevig zal omarmen en constructief zal bijdragen aan Europese oplossingen voor migratie en veiligheid.

Tegelijk is de verkiezingsuitslag ook een signaal tegen radicale keuzes. De PVV blijft groot, maar is niet langer de grootste. De afgelopen twee jaar hebben veel kiezers doen beseffen dat protest alleen geen oplossingen biedt. Nederland heeft “vaarwel gezegd tegen het Wilders-tijdperk”, zo vatte Jetten het zelf samen. Daarmee bedoelde hij niet dat Wilders ineens weg is, maar wel dat een meerderheid gekozen heeft voor politiek die naar voren kijkt in plaats van zich af te sluiten.

Belangrijke thema’s: waar ging het over?

Tijdens de campagne spraken politici en kiezers over van alles, maar een paar thema’s sprongen eruit. Volgens kiezersonderzoek waren Immigratie & Asiel, Wonen en Gezondheidszorg de belangrijkste onderwerpen.

Immigratie

Immigratie was veruit het heetste hangijzer. De crisis rond asielopvang leidde eerder tot de val van het vorige kabinet, en de retoriek hierover was flink verhard. Zelfs gematigde partijen voelden zich gedwongen een strenger geluid te laten horen. Wilders zette hoog in met radicale standpunten, terwijl D66 juist hamerde op een gezamenlijke Europese aanpak en humane oplossingen. Uiteindelijk lijkt een groot deel toch te hebben gekozen voor een genuanceerde benadering: wel controle, maar geen dichte grenzen.

Wonen

Het tweede thema, wonen, is voor iedereen voelbaar. De huizenmarkt zit op slot; starters komen er nauwelijks tussen en huren zijn torenhoog. Elke partij bood oplossingen, van het bouwen van compleet nieuwe steden tot grootschalige sociale woningbouw. De D66-winst suggereert dat veel kiezers geloven in een combinatie van ambitie en realisme: bouwen, innoveren en regels versoepelen om het woningtekort aan te pakken.

Gezondheidszorg

Ook gezondheidszorg stond in de top drie van zorgen. Met een ouder wordende bevolking zijn de problemen nijpend: personeelstekort, lange wachtlijsten en oplopende kosten. Bijna iedereen erkent dat er meer geld naar zorg moet en dat de werkdruk omlaag moet. D66 en andere progressieve partijen willen bijvoorbeeld de salarissen verhogen en investeren in innovatie om het personeel te ontlasten.

Klimaat en Vertrouwen

Naast deze top-drie kwamen uiteraard ook klimaat en het herstel van vertrouwen in de politiek veelvuldig langs. Klimaat was vooral voor de progressieve kiezer beslissend. D66’s profiel als klimaatpartij, met Jetten die zichzelf graag “klimaatdoener” noemt, heeft zeker bijgedragen aan de winst.

Het vertrouwen in de politiek is de afgelopen jaren diep gedaald. De opkomst van Pieter Omtzigt en diens partij NSC in 2023 was een teken dat mensen snakten naar een nieuwe bestuurscultuur. Die partij verdween nu net zo snel weer uit de Kamer, mede door interne problemen. Toch heeft de roep om “nieuw leiderschap” anderen geïnspireerd. Rob Jetten heeft in zijn overwinningstoespraak expliciet gezegd “er te zullen zijn voor alle Nederlanders” en “de politiek en overheid weer voor hen te laten werken”. Het is nu aan D66 en de andere winnaars om dat vertrouwen daadwerkelijk terug te winnen.

Reacties van andere partijen en het afscheid van Timmermans

De reacties op de uitslag liepen sterk uiteen. VVD-leider Yesilgöz hield de moed erin ondanks een licht verlies naar 23 zetels en hintte op regeringsdeelname. CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal beleefde een onverwachte comeback: zijn partij steeg van 5 naar 18 zetels. “Het CDA is weer terug”, riep hij dolblij. Ook JA21 (9 zetels) en 50PLUS (2 zetels) vierden hun (terug)komst. Aan de flanken was de sfeer bedrukt. Bij BBB droop de teleurstelling ervan af; Caroline van der Plas zag haar partij kelderen van 7 naar 4 zetels, maar klonk vastberaden.

Frans Timmermans kondigt zijn vertrek aan als partijleider van GroenLinks-PvdA, na de teleurstellende uitslag. Zijn campagne was sterk, maar eindigt onterecht onder een wolk van bedreigingen.

Het meest emotionele moment van de avond was de aankondiging van Frans Timmermans dat hij stopt als politiek leider van GroenLinks-PvdA. Zodra duidelijk werd dat zijn combinatiepartij 5 zetels had verloren en op slechts 20 uitkwam, nam Timmermans alle verantwoordelijkheid op zich. “Ik ben er niet in geslaagd voldoende mensen te overtuigen. Daarom wil ik de leiding overgeven aan een volgende generatie”, zei hij zichtbaar aangedaan.

Vrijwel iedereen is het erover eens dat Timmermans een sterke en inhoudelijke campagne voerde. Hij bracht GroenLinks en PvdA bij elkaar en zette klimaat en sociale rechtvaardigheid prominent op de agenda. Dat het toch niet genoeg was, lag wellicht aan strategisch stemmen (linkse kiezers die overstapten naar D66) en de polariserende focus op immigratie.

Op social media stromen bedankjes binnen. Mensen roemen zijn inzet voor een “sterk, sociaal en solidair Nederland”. Tegelijk is er verontwaardiging over de bedreigingen en intimidatie waarmee hij tijdens de campagne te maken heeft gehad. Timmermans moest voortdurend onder hoge beveiliging campagnevoeren. Nog schrijnender is dat twee PVV-Kamerleden bewust valse AI-afbeeldingen van Timmermans hebben verspreid, wat leidde tot een stroom aan doodsbedreigingen. Het moge duidelijk zijn dat dit het politieke klimaat zwaar heeft verziekt. Timmermans zelf bleef altijd waardig, maar dat het zover heeft moeten komen, is een zwarte bladzijde.

In het D66-kamp is er respect voor Timmermans’ besluit. Rob Jetten bedankte hem publiekelijk en prees hem voor het smeden van één sterke linkse partij. Die collegiale toon belooft veel goeds, want mogelijk gaan deze partijen nu samen in een regering belanden.

Vooruitblik: samenwerking en vernieuwing

Nu de stemmen geteld zijn, is de grote vraag: hoe ziet de toekomst eruit? D66 mag als grootste het voortouw nemen in de kabinetsformatie. Er lijkt een reële kans op een breed middenkabinet. Zelf noemde Jetten een coalitie met GroenLinks-PvdA, VVD en CDA “heel logisch”. Die vier partijen samen zouden een ruime meerderheid hebben.

Zo’n coalitie zou links en rechts verbinden: pro-Europees en groen, gecombineerd met de bestuurservaring van VVD en CDA. Het is zeker geen gemakkelijke route, maar als het lukt, zou het een kabinet kunnen zijn dat de polarisatie doorbreekt. De meest waarschijnlijke uitkomst is toch een brede combinatie, precies het “kabinet van alle positieve krachten in het midden” waar Jetten over sprak.

Wat staat Nederland inhoudelijk te wachten? Klimaatbeleid zal een vliegende start krijgen, met versnelde CO₂-reductie en investeringen in duurzame energie. Woningbouw krijgt topprioriteit, met plannen voor nieuwbouw en het terugdringen van excessen in de huursector. Migratie blijft lastig, maar de kans is groot dat Nederland inzet op Europese samenwerking, gecombineerd met handhaving.

Verder zullen hervormingen in de zorg en het onderwijs niet uitblijven. De nieuwe lichting Kamerleden is opvallend jong en idealistisch, wat een frisse blik zal brengen op tal van kwesties. De kiezer heeft na jaren van stilstand duidelijk gekozen voor beweging.

Tot slot kunnen we voorzichtig optimistisch zijn over het maatschappelijke klimaat. De hoop is dat met een constructieve regering ook de toon in het land milder wordt. De verkiezingen van 2025 voelen als een kantelpunt: de meeste Nederlanders hebben gekozen voor verbinding in plaats van verdeeldheid. De komende tijd zal moeten blijken of de politici dat vertrouwen waarmaken. Als ze dat doen, kan dit echt een nieuw hoofdstuk zijn voor Nederland. Een hoofdstuk waarin we samen vooruitgaan en problemen aanpakken met optimisme én realisme.