Oorlog in Oekraïne: stand van zaken en toekomstperspectief

Eind 2025 kijken we nog steeds naar een brute oorlog in Europa. De Russische invasie duurt bijna drie jaar en raakt Oekraïne, Nederland en de rest van Europa. Dit is de stand van zaken, plus wat het betekent voor onze veiligheid en keuzes.

De oorlog tot nu toe: een enorme tol

Op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen. Het werd het grootste conflict op Europese bodem sinds de Tweede Wereldoorlog. De tol is hard: honderdduizenden militairen aan beide kanten zijn gedood of gewond geraakt. In september 2025 stond het aantal burgerdoden op meer dan 13.300. Ruim 6,5 miljoen Oekraïners zijn gevlucht, de grootste vluchtelingencrisis in Europa sinds 1945.

Oekraïne stopte de eerste Russische opmars en drong troepen terug rond Kyiv. Later werden delen rond Charkiv en Cherson heroverd. Toch bezet Rusland nog steeds grote stukken Oost en Zuid-Oekraïne. In 2023 en 2024 stabiliseerde de frontlijn grotendeels, maar het geweld bleef dagelijks terugkomen. Rusland voert een uitputtingsoorlog met raketten en drones op steden en energievoorzieningen. In oktober 2025 zat Tsjernihiv bijvoorbeeld volledig zonder stroom na aanvallen. Oekraïne slaat terug en wint soms terrein terug, maar dat gaat langzaam en kost veel.

Ondanks alles houdt Oekraïne stand. Ze vechten voor zelfbeschikking en voor waarden die wij herkennen, zoals vrijheid en democratie. Alleen kan Oekraïne dit niet volhouden zonder steun.

Amerika en de NAVO: onmisbaar, maar geen zekerheid

De Verenigde Staten speelden vanaf het begin een sleutelrol met miljarden aan wapens, munitie en hulp. Oekraïne is de grootste ontvanger van Amerikaanse buitenlandse hulp sinds het Marshallplan. Systemen als Javelin, HIMARS en Patriot-luchtafweer waren cruciaal om de opmars te stoppen en steden te beschermen.

Tegelijk is Amerikaanse steun politiek kwetsbaar. Debatten in Washington leidden al tot tijdelijke blokkades van nieuwe hulp. Er zijn stromingen die minder willen helpen, of Oekraïne sneller richting onderhandelingen willen duwen. En de aandacht kan verschuiven naar andere crises. Europa kan zich daarom niet permitteren om alleen op de VS te leunen.

Sinds 2022 zien we in Europa een inhaalslag binnen de NAVO. In 2014 spraken NAVO-landen af 2% van het bbp aan defensie te besteden, maar lang bleef dat achter. In 2024 halen 23 van de 32 NAVO-landen de 2%-norm, tegen slechts zes landen in 2021. Europese defensie-uitgaven stegen in één jaar met circa 18%. Finland trad in 2023 toe, en Zweden volgt naar verwachting snel. De oostflank is versterkt met extra troepen en materieel. Op de NAVO-top in Den Haag (2025) spraken bondgenoten af richting 2035 jaarlijks minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven.

De trans-Atlantische band blijft essentieel: veel zware systemen komen uit de VS, en een deel van de productie loopt daar, mede betaald door bondgenoten. Maar dat werkt alleen als Europa, inclusief Nederland, zijn deel blijft doen. Nederland maakte in 2025 bijvoorbeeld 3,1 miljard euro extra vrij voor militaire steun aan Oekraïne, bovenop ongeveer 10 miljard sinds 2022.

Rusland onder Poetin: autoritair en agressief dichtbij

Deze oorlog hangt direct samen met het regime van Vladimir Poetin. Rusland is in twintig jaar steeds autoritairder geworden: oppositie wordt onderdrukt en kritiek kan je vrijheid kosten. Sinds 2022 werd repressie verder opgevoerd: kritiek op de oorlog kan tot 15 jaar cel opleveren, en meer dan 19.000 mensen zijn opgepakt na anti-oorlogsprotesten.

Autoritaire regimes leggen minder verantwoording af en kunnen makkelijker escaleren. Poetin ziet het uiteenvallen van de Sovjet-Unie als een historische ramp en ontkent in de praktijk het bestaansrecht van Oekraïne als onafhankelijk land. Dat denken leidde tot de annexatie van de Krim in 2014 en nu tot een poging om Oekraïne te onderwerpen. We zagen de gevolgen in plaatsen als Bucha en Marioepol: burgerleed, verwoesting en meldingen van oorlogsmisdaden, waaronder executies, marteling en deportaties.

De dreiging blijft niet “daar”. Europa heeft te maken met spionage, cyberaanvallen en sabotage. Er zijn meldingen van pogingen om infrastructuur te raken en van provocaties rond NAVO-grenzen, inclusief gevaarlijke schendingen van luchtruim. Rusland test hoe ver het kan gaan.

Rusland zet bovendien grote delen van de staat in voor oorlog. Naar schatting gaat ongeveer 40% van de overheidsuitgaven naar leger en oorlog. Er zouden inmiddels meer dan een miljoen Russische slachtoffers (gedood of gewond) zijn gevallen, en toch gaat de oorlog door. Daarboven hangt de nucleaire schaduw: gebruik blijft zeer onwaarschijnlijk, maar het dreigen ermee is al ontwrichtend en bedoeld om ons verdeeld te krijgen.

Oekraïne: veerkrachtig, maar afhankelijk van onze steun

Oekraïne’s veerkracht is indrukwekkend, en westerse training en materieel maken verschil. Met F-16’s komt er nog een stap bij, waarvoor onder meer Nederland en Denemarken training faciliteren. Toch blijft Oekraïne de underdog: Rusland heeft meer mensen, artillerie en vliegtuigen. Slimme tactieken helpen, maar zonder westerse steun wordt het erg lastig.

Luchtverdediging laat dat goed zien. Patriot-systemen en raketten beschermen steden. Via een NAVO-initiatief is ongeveer 75% van de Patriot-raketten geleverd, en ongeveer 90% van de munitie voor andere luchtafweersystemen. Daarnaast gaat het om enorme logistiek: miljoenen granaten, brandstof, medische spullen en winteruitrusting.

Ook economisch is steun cruciaal. Publieke diensten moeten doorlopen terwijl de economie beschadigd is. De EU, VS en partners houden de basis draaiend. De EU heeft sinds 2022 bijna 197 miljard dollar aan hulp toegezegd. Alleen al aan financiële steun om de overheid en wederopbouw te ondersteunen is circa 104 miljard dollar beschikbaar gesteld.

Waarom volhouden in ons belang is

Stoppen met steunen is een recept voor ellende.

• Moreel: een soeverein land wordt aangevallen. Als agressie loont, belonen we geweld en zetten we de deur open voor meer landjepik.
• Eigenbelang: als Rusland Oekraïne onder controle krijgt, schuift de dreiging naar een veel langere NAVO-grens. Dan groeit het risico op nieuwe agressie, bijvoorbeeld richting de Baltische staten of Polen, en moeten we veel meer geld en capaciteit stoppen in afschrikking.

De omgekeerde logica is belangrijk: steun nu kan voorkomen dat we later voor een veel grotere oorlog komen te staan. Voor Nederland betekent dat ook eerlijk investeren in defensie. NAVO-bijdragen zijn in de praktijk een verzekering tegen oorlog op eigen grondgebied.

De EU speelt daarnaast een stevige rol: sancties, minder afhankelijk worden van Russische energie, en een Europees perspectief voor Oekraïne. Eind 2023 begonnen de toetredingsgesprekken officieel.

Vooruitblik: kiezen voor weerbaarheid en solidariteit

De oorlog heeft een illusie doorgeprikt: grootschalige oorlog in Europa is geen verleden tijd. Voor Nederland is de kern praktisch: Oekraïne steunen waar mogelijk, bondgenoten serieus nemen, en onze eigen defensie versterken. Niet om oorlog te zoeken, maar om oorlog te voorkomen, en om grenzen, soevereiniteit en mensenrechten te beschermen.