Nederland op een Kruispunt: Een kritische blik op het nieuwe VVD-programma

De Prijs van Groei: VVD’s Economische Plannen Onder de Loep

De VVD heeft haar nieuwe verkiezingsprogramma gepresenteerd: “Sterker uit de storm”. De titel belooft veel. Het programma staat vol met grote ambities en wat de partij noemt “noodzakelijke keuzes” voor Nederland. De VVD wil een land met “radicale economische groei”, meer veiligheid en een kleinere overheid.

Maar wat betekenen deze keuzes in de praktijk? Maken ze Nederland echt sterker, of brengen ze nieuwe problemen met zich mee? Een diepere kijk op de plannen laat een aantal zorgwekkende tegenstellingen zien. Het programma lijkt te kiezen voor snelle winst op de korte termijn, maar vergeet de gevolgen voor de lange termijn. Het zet de ‘werkende Nederlander’ op een voetstuk, maar dreigt de rest van de samenleving te vergeten. En het wil dat Nederland zijn eigen weg gaat, zelfs als dat botst met internationale afspraken die ons land juist veilig en welvarend hebben gemaakt. Laten we de belangrijkste plannen eens onder de loep nemen.

Economie en Klimaat: Groene Groei of Grijze Stilstand?

De kern van het VVD-programma is “radicale economische groei”. Maar de manier waarop de partij dit wil bereiken, roept grote vragen op, vooral als het gaat om klimaat en natuur. Het plan lijkt te suggereren dat we moeten kiezen tussen een sterke economie en een schoon land. Maar is dat wel zo?

Een wet die groei boven klimaat stelt

De VVD wil de bestaande Klimaatwet ombouwen tot een “Klimaat- en groeiwet”. In deze nieuwe wet zijn het betaalbaar houden van energie en economische groei net zo belangrijk als het verminderen van de CO2-uitstoot. Als de economische groei in gevaar komt, wil de VVD “ingrijpen” in het klimaatbeleid.

Dit klinkt misschien verstandig, maar het creëert een gevaarlijke onzekerheid. Juist voor bedrijven die willen investeren in de toekomst, is duidelijkheid over het klimaatbeleid van levensbelang. De hele wereld beweegt naar een groene economie. Daar liggen de banen van de toekomst. Als de overheid het signaal afgeeft dat klimaatdoelen opzij geschoven kunnen worden voor economische groei, waarom zouden bedrijven dan nog investeren in dure, schone technologieën?

Een concreet voorbeeld is het plan om de nationale CO2-heffing voor de industrie af te schaffen. De VVD zegt dat dit nodig is voor een eerlijke concurrentiepositie met andere Europese landen. Maar deze heffing is juist een belangrijke prikkel voor bedrijven om te vernieuwen en schoner te produceren. Door de heffing weg te halen, remt de VVD de innovatie af en wordt Nederland minder concurrerend in de groene economie van morgen. Het plan beschermt de oude, vervuilende industrie van vandaag, maar schaadt de schone, groeiende industrie van de toekomst.

Het stikstofdossier: een recept voor stilstand

Het VVD-programma belooft ook een snelle oplossing voor het stikstofprobleem, zodat er weer gebouwd kan worden. De oplossing? De Kritische Depositiewaarde (KDW) uit de wet halen. De KDW is de wetenschappelijk bepaalde grens voor hoeveel stikstof een natuurgebied aankan voordat het onherstelbaar beschadigd raakt. In plaats daarvan wil de VVD werken met uitstootplafonds per sector en het doel voor stikstofreductie uitstellen van 2030 naar 2035.

Dit lijkt een snelle oplossing, maar het is een riskante gok die het land opnieuw op slot kan zetten. De Raad van State heeft al eerder stikstofplannen van de overheid afgekeurd omdat ze juridisch en wetenschappelijk niet deugden. Recente adviezen van de Raad van State over vergelijkbare voorstellen waren snoeihard: “juridisch riskant” en “kwetsbaar”. Door de wetenschappelijke basis van het beleid uit de wet te halen, nodigt de VVD nieuwe rechtszaken uit die de vergunningverlening voor woningen en wegen juist weer jarenlang kunnen stilleggen.

Bovendien creëert het plan nieuwe onzekerheid. Als de KDW verdwijnt, wie bepaalt dan hoeveel elke sector (landbouw, industrie, verkeer) moet verminderen? Dat wordt een eindeloos politiek gevecht tussen ministeries en belangengroepen. In plaats van duidelijkheid, krijgen boeren en bouwers jarenlange onzekerheid. Het lost het probleem niet op, maar verschuift het naar een politieke arena waar het nog moeilijker wordt om knopen door te hakken.

Een Land voor Iedereen? De Prijs van de ‘Werkende Nederlander’

Het programma zet de “hardwerkende Nederlander” centraal. Werken moet meer lonen, en dat is een principe waar weinigen het mee oneens zullen zijn. Maar de maatregelen die de VVD voorstelt, dreigen de kloof in de samenleving te vergroten en de sociale zekerheid uit te hollen.

De sociale zekerheid onder druk

De VVD wil een “Koopkrachtwet” die vastlegt dat werkenden er altijd meer op vooruit moeten gaan dan niet-werkenden. Uitkeringen (behalve de AOW) worden niet meer gekoppeld aan de lonen, maar aan de inflatie. Ook komt er een “uitkeringsplafond”: een maximum aan de totale steun die een huishouden kan ontvangen.

Dit betekent dat mensen met een uitkering structureel achterop zullen raken, waardoor de armoede toeneemt. Dit is niet alleen een probleem voor de mensen die het treft, maar voor de hele samenleving. Een grotere ongelijkheid leidt tot minder sociale samenhang en minder vertrouwen in de overheid, zoals het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) vaak waarschuwt.

Bovendien is het beeld van de ‘werkende Nederlander’ te simpel. De middenklasse bestaat niet alleen uit mensen met een vaste, fulltime baan. Het zijn ook zzp’ers, parttimers, en mensen die tijdelijk ziek zijn of voor een familielid zorgen. Door de sociale zekerheid zo af te breken, wordt het leven voor iedereen onzekerder. Een tegenslag, zoals het verliezen van je baan, kan een gezin veel sneller in de problemen brengen. Het verzwakte vangnet raakt niet alleen de mensen aan de onderkant, maar maakt het leven voor de hele middenklasse risicovoller.

Een woningmarkt voor de ‘happy few’

Ook op de woningmarkt kiest de VVD voor een harde aanpak: “schrappen, schrappen, schrappen”. De Wet betaalbare huur, die huurders in de vrije sector moet beschermen tegen te hoge huren, wordt afgeschaft. Het verbod op tijdelijke huurcontracten wordt teruggedraaid.

Dit is een eenzijdig plan dat vooral gunstig is voor verhuurders en projectontwikkelaars. Voor de grote groep Nederlanders die huurt, betekent dit meer onzekerheid en hogere woonlasten. Starters, alleenstaanden en mensen met een flexibel inkomen kunnen vaak geen huis kopen. Zij zijn aangewezen op de huurmarkt. Door de huurbescherming af te breken, maakt de VVD een eigen thuis voor deze groep nog onbereikbaarder.

Grip op Migratie of Grip Kwijt op de Rechtsstaat?

Op het gebied van asiel en migratie stelt de VVD de meest radicale plannen voor. De partij wil “grip” krijgen op de instroom, maar de voorgestelde maatregelen dreigen te botsen met de fundamenten van onze rechtsstaat en internationale verdragen.

Een onrealistisch en onmenselijk asielplan

De VVD wil het asielsysteem fundamenteel veranderen. Asielzoekers zouden niet meer zelf naar Nederland kunnen komen. Alleen vluchtelingen die door Nederland worden uitgenodigd via een “hervestigingsprogramma” zijn nog welkom. Het aantal kan ook nul zijn. Iedereen die op eigen houtje aan de grens komt, wordt teruggestuurd.

Dit plan is in de praktijk onuitvoerbaar en juridisch onhoudbaar. Wereldwijd zijn er volgens de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR miljoenen vluchtelingen die hervestiging nodig hebben, maar er zijn maar voor een fractie daarvan plekken beschikbaar. Het VVD-plan betekent in de praktijk dat Nederland de deur vrijwel volledig sluit voor mensen op de vlucht.

Juridisch gezien is het plan nog problematischer. Het recht om asiel aan te vragen is een internationaal mensenrecht, vastgelegd in het Vluchtelingenverdrag en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Mensen aan de grens wegsturen zonder hun asielverzoek te behandelen, is in strijd met deze verdragen.

Bovendien lost dit plan de problemen niet op, maar creëert het een nieuwe crisis. Mensen op de vlucht zullen blijven komen. Als zij zich niet kunnen registreren, ontstaat er een grote groep ongedocumenteerden die kwetsbaar is voor uitbuiting en criminaliteit. Dit leidt tot enorme maatschappelijke problemen en spanningen met onze buurlanden. In plaats van ‘grip’ creëert dit beleid chaos.

Internationale verdragen in de uitverkoop

Om dit asielbeleid mogelijk te maken, wil de VVD internationale verdragen zoals het Vluchtelingenverdrag en het EVRM “herzien”. Dit is een gevaarlijke stap. Deze verdragen beschermen niet alleen vluchtelingen, maar de fundamentele rechten van alle Nederlandse burgers, zoals het recht op een eerlijk proces en de vrijheid van meningsuiting. Door aan deze verdragen te morrelen, wordt de rechtsbescherming van iedereen in Nederland verzwakt. Het schaadt bovendien de internationale positie van Nederland als voorvechter van de rechtsstaat, een positie die essentieel is voor onze veiligheid en welvaart.

Een Kleine Overheid met Grote Problemen

De VVD wil een “kleine, maar effectieve overheid”. Om de grote investeringen in defensie (tot 3,5% van ons nationaal inkomen) te betalen, wil de partij niet de belastingen verhogen, maar fors bezuinigen op andere uitgaven, met name op de zorg en de sociale zekerheid. Ook het aantal ambtenaren moet flink omlaag.

Bezuinigen op de toekomst

De VVD stelt een “kleiner basispakket” in de zorg en “meer eigen bijdragen” voor. Dit is een duidelijke keuze: geld voor defensie gaat ten koste van de zorg. Maar goede zorg en goed onderwijs zijn geen kostenposten; het zijn investeringen in de toekomst van ons land. Door hierop te bezuinigen, wordt de samenleving op de lange termijn juist zwakker.

De “Operatie effectieve overheid” klinkt goed, maar de geschiedenis leert dat grote bezuinigingen op het ambtenarenapparaat vaak leiden tot een slechtere dienstverlening en een overheid die haar taken niet meer aankan. De Toeslagenaffaire heeft op pijnlijke wijze laten zien wat de gevolgen zijn van een overheid die te veel focust op regels en te weinig op mensen. Het is een gevaarlijke combinatie: de overheid kleiner maken, en haar tegelijkertijd opzadelen met extreem ingewikkelde nieuwe taken, zoals een compleet nieuw stikstof- en asielstelsel. Dat is een recept voor nieuwe problemen.

Conclusie: Een Plan voor Gisteren, Niet voor Morgen

Het programma “Sterker uit de storm” presenteert zich als een plan voor de toekomst, maar het ademt de geest van het verleden. Het gaat uit van een wereld waarin economische groei losstaat van het klimaat, waarin de samenleving is verdeeld tussen winnaars en verliezers, en waarin Nederland zich kan afsluiten van de rest van de wereld.

De voorstellen zijn riskant en dreigen Nederland niet sterker, maar juist zwakker, meer verdeeld en meer geïsoleerd te maken. Een echt sterk Nederland bouwen we niet met de keuzes uit dit programma. Een sterk Nederland investeert juist in een schone economie, omdat daar de kansen voor de toekomst liggen. Het zorgt voor een stevig sociaal vangnet, zodat iedereen de vrijheid heeft om het beste uit zichzelf te halen. En het zoekt de oplossing voor grote problemen niet in het afsluiten van de grenzen, maar in slimme, internationale samenwerking. Dat is de weg naar een land dat écht sterker uit de storm komt.