Hypotheekrenteaftrek: wat is dat en waarom is het zo oneerlijk?

In Nederland is er al jaren een hoop te doen over de hypotheekrenteaftrek. Veel mensen vinden de regeling oneerlijk en zien het als een van de oorzaken van de huidige wooncrisis. Maar wat is het nu precies? Wie heeft er voordeel van, wie niet, en waarom willen steeds meer partijen ervan af? Laten we het eens helder op een rijtje zetten.

Wat is de hypotheekrenteaftrek?

De hypotheekrenteaftrek is een belastingvoordeel voor huiseigenaren. Simpel gezegd: de rente die je over je hypotheek betaalt, mag je aftrekken van het inkomen waarover je belasting betaalt. Daardoor betaal je onder de streep minder inkomstenbelasting. Voor miljoenen huizenbezitters scheelt dit zomaar duizenden euro’s per jaar. Betaal je bijvoorbeeld €10.000 aan hypotheekrente in een jaar, dan krijg je bij een belastingtarief van 37% ongeveer €3.700 terug van de Belastingdienst.

Dat is natuurlijk een flink bedrag. Het is dan ook geen verrassing dat er veel weerstand is tegen het aanpassen van deze regeling. Veel huiseigenaren hebben dit voordeel meegerekend in hun maandlasten. Afschaffen zou voor hen betekenen dat hun woonlasten stijgen. Politici die de aftrek willen hervormen, benadrukken daarom dat dit heel geleidelijk moet gebeuren. Het geld dat de overheid bespaart, kan dan worden teruggegeven via bijvoorbeeld een algemene belastingverlaging, zodat de gemiddelde Nederlander er niet op achteruitgaat.

Wie profiteert ervan, en wie niet?

Op papier lijkt de hypotheekrenteaftrek een extraatje voor alle huiseigenaren, maar in de praktijk profiteren vooral mensen met hoge inkomens en grote hypotheken. Hoe meer je leent, hoe meer rente je betaalt, en hoe meer je dus kunt aftrekken. Iemand met een hypotheek van een miljoen heeft er veel meer aan dan iemand met een lening van twee ton. Hoewel het maximale aftrekpercentage inmiddels is verlaagd, blijft het principe hetzelfde: de grootste voordelen gaan naar de mensen met de duurste huizen.

Huurders hebben helemaal niets aan deze regeling. Zij betalen hun huur gewoon van hun nettoloon, zonder enige vorm van belastingkorting. Veel experts vinden dit scheef. Waarom krijgt de ene groep wel een belastingvoordeel voor woonkosten en de andere niet? Feitelijk betalen alle belastingbetalers, dus ook huurders, mee aan een voordeel waar alleen huiseigenaren van genieten.

De regeling kost de staat jaarlijks zo’n 11 miljard euro. Dat is belastinggeld dat grotendeels bij huizenbezitters terechtkomt. Met dat bedrag zou de overheid de inkomstenbelasting voor iedereen kunnen verlagen of duizenden nieuwe woningen kunnen bouwen. In feite subsidieert ons systeem dus vooral het bezit van een eigen huis, terwijl starters en huurders het nakijken hebben.

Gevolgen: hogere huizenprijzen en grotere schulden

Een groot nadeel van de hypotheekrenteaftrek is dat het de huizenprijzen opdrijft. Omdat kopers een deel van hun rente terugkrijgen, kunnen ze meer lenen en dus hoger bieden op een huis. Als iedereen meer financiële ruimte heeft in een krappe markt, gaan de prijzen vanzelf omhoog. Deskundigen waarschuwen al jaren dat dit de markt kunstmatig opblaast. Starters zijn de grootste dupe: hun eerste huis wordt onbetaalbaar. Zo vergroot de regeling de kloof tussen mensen die al een huis hebben en mensen die er een zoeken.

Daarnaast moedigt de renteaftrek aan om maximaal te lenen. De gedachte is vaak: “ik krijg toch een deel terug van de fiscus”. Mede hierdoor heeft Nederland een van de hoogste hypotheekschulden ter wereld. Die schulden maken huishoudens kwetsbaar. Als de rente stijgt of de huizenprijzen dalen, kunnen mensen financieel in de problemen komen.

Waarom afschaffen beter is voor de woningmarkt

Het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek zou de woningmarkt eerlijker en gezonder maken. Allereerst zou het de extreme prijsstijgingen afremmen. Onderzoek toont aan dat zonder dit soort belastingvoordelen, huizenprijzen minder hard stijgen. Hierdoor krijgen starters en mensen met een modaal inkomen weer een betere kans op een betaalbare woning.

Ten tweede wordt de belastingdruk eerlijker verdeeld. Als je de renteaftrek schrapt, kun je de miljarden die vrijkomen gebruiken om de belastingen voor iedereen te verlagen. Zo profiteert iedereen, in plaats van alleen een specifieke groep. Dit heet ‘fiscaal neutraal’ afschaffen: je haalt een voordeel weg, maar geeft het op een andere manier terug.

Ten derde zorgt het voor gezondere financiën bij huishoudens. Zonder de prikkel om maximaal te lenen, zullen mensen waarschijnlijk voorzichtiger zijn. Minder schuld betekent minder risico bij economische tegenslag. Natuurlijk is dit niet de enige oplossing voor de wooncrisis, maar vrijwel alle economen zijn het erover eens dat het een noodzakelijke stap is.

De politieke strijd: is het taboe doorbroken?

Gezien de nadelen vraag je je misschien af waarom de regeling nog bestaat. De reden is simpel: politiek. Jarenlang was de hypotheekrenteaftrek een ‘heilig huisje’. Partijen waren bang om stemmen te verliezen van de grote groep huiseigenaren.

Inmiddels is dat aan het veranderen. Steeds meer partijen, van links tot centrum-rechts, willen de aftrek geleidelijk afbouwen. Ze benadrukken wel dat de opbrengst moet worden gebruikt om de lasten voor iedereen te verlagen. Toch zijn er ook partijen, zoals de VVD, die er fel op tegen zijn en het zelfs als breekpunt voor regeringsdeelname zien. Ze positioneren zich als beschermer van de huiseigenaar, maar negeren de noodzaak om de woningmarkt te hervormen voor toekomstige generaties.

Conclusie: op naar een eerlijkere woningmarkt

De hypotheekrenteaftrek is van een ooit logische regeling veranderd in een subsidie die de ongelijkheid op de woningmarkt vergroot en de prijzen opdrijft. Als we de wooncrisis serieus willen aanpakken, moeten we ook dit lastige onderwerp durven aan te snijden.

Het afbouwen ervan is politiek ingewikkeld, maar voor de gezondheid van de economie en de eerlijkheid van de woningmarkt is het nodig. De sleutel ligt in een geleidelijke aanpak, waarbij huidige huiseigenaren niet in de kou komen te staan. Door de opbrengst terug te geven via lagere belastingen of te investeren in betaalbare woningen, delen we de voordelen eerlijker. Uiteindelijk is het doel dat iedereen, huurder of koper, een eerlijke kans heeft op een eigen thuis.