Het SP-programma 2025: idealen, obstakels en de realiteit

Het verkiezingsprogramma van de SP voor 2025, “Supersociaal”, zet hoog in met de belofte Nederland socialer en eerlijker te maken. De partij wil forse stappen zetten op het gebied van betaalbaar wonen, toegankelijke zorg, hogere lonen en een rechtvaardiger economie. De financiering daarvan zou grotendeels moeten komen uit hogere belastingen voor de allerrijksten en door het schrappen van uitgaven die de SP als “onnodig” bestempelt, zoals extra defensiekosten.

Wonen voor iedereen betaalbaar

De SP zet vol in op het bestrijden van de wooncrisis met hun plan “Wonen zonder Winst”. Het doel is een miljoen extra betaalbare huurwoningen met een maximale huur van €800. Dit willen ze bereiken door een mix van grootschalige nieuwbouw, het terugkopen van dure huurhuizen en het ombouwen van leegstaande panden. De financiering moet komen uit een Nationaal Woonfonds, gevuld met €30 miljard. Dit geld wordt vrijgemaakt door de staatsschuld iets te laten oplopen en vermogens aan te pakken, bijvoorbeeld door de hypotheekrenteaftrek voor dure huizen te versnellen en speculatie met grond zwaarder te belasten.

Daarnaast stelt de SP een landelijke huurbevriezing voor en wil ze de verhuurdersheffing voor corporaties schrappen, zodat al het geld kan worden geïnvesteerd in onderhoud en nieuwbouw. Huurders moeten meer zeggenschap krijgen en zelfs het kraakverbod moet van tafel.

De ambitie is enorm en de erkenning voor de wooncrisis is terecht. Maar een miljoen woningen bouwen is een ongekende operatie, zeker met de huidige personeelstekorten en trage vergunningprocedures. Een huurbevriezing kan particuliere investeerders afschrikken, waardoor de overheid nog meer zelf zal moeten bijspringen. Het plan is gedurfd, maar de uitvoering wordt een flinke uitdaging.

Zorg zonder marktwerking

In de zorg wil de SP een revolutie: de marktwerking moet eruit. Er komt een Nationaal ZorgFonds dat de huidige verzekeraars vervangt. Het eigen risico van €385 verdwijnt volledig en de premie wordt inkomensafhankelijk. Het basispakket wordt uitgebreid met tandzorg, fysiotherapie en GGZ. Winstuitkeringen in de zorg worden verboden en private investeerders geweerd.

De partij investeert ook in het wegwerken van personeelstekorten en wachtlijsten. Preventie krijgt een centrale rol: gezonde leefstijlprogramma’s worden volledig vergoed, de btw op groente en fruit wordt geschrapt en er komt een verbod op reclame voor ongezond eten.

Een zorgstelsel zonder winstprikkels klinkt sympathiek, maar de nationalisatie van de zorgverzekering is een gigantische en kostbare operatie. Het afschaffen van het eigen risico en het uitbreiden van het pakket kost miljarden. De SP wil dit betalen uit hogere belastingen voor rijken en besparingen op marktwerking, maar een concrete financiële onderbouwing ontbreekt nog. Het plan schetst een menselijker stelsel, maar de haalbaarheid hangt af van politieke wil en flinke financiële middelen.

Werk, inkomen en pensioen

Onder het motto “voor werk dat loont” wil de SP het minimumloon in één klap verhogen naar €18 per uur. Omdat veel uitkeringen hieraan gekoppeld zijn, stijgen de AOW, bijstand en WIA/Wajong mee. De AOW-leeftijd moet weer terug naar 65 jaar. Flexwerk wordt sterk aan banden gelegd: een vast contract wordt de norm. Schijnzelfstandigheid wordt aangepakt en werknemers krijgen meer inspraak in hun bedrijf.

Een hoger minimumloon kan veel mensen uit de armoede halen, maar bedrijven, met name het MKB, zullen de gestegen loonkosten voelen. De verlaging van de AOW-leeftijd is populair, maar financieel erg duur in een vergrijzende samenleving. Ook hier rekent de SP op een bijdrage van de sterkste schouders om dit te bekostigen.

Een eerlijke economie: wie betaalt de rekening?
De kern van het programma is de herverdeling van rijkdom. De SP wil een miljonairsbelasting van 5% invoeren op vermogens boven de €5 miljoen en stelt zelfs een vermogensplafond voor van €50 miljoen. Grote bedrijven gaan meer belasting betalen. Tegelijkertijd worden de lasten voor werkenden verlaagd. Aan de uitgavenkant wordt er juist niet geïnvesteerd in extra defensie en worden de miljarden aan fossiele subsidies geschrapt.

Het idee dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen, zal veel mensen aanspreken. De vraag is echter of de opbrengsten realistisch zijn. Rijke mensen kunnen hun vermogen verplaatsen om belasting te ontwijken. Een vermogensplafond is revolutionair en kan leiden tot kapitaalvlucht. Het plan hangt volledig af van de bereidheid van andere partijen om het belastingstelsel zo drastisch te hervormen.

Klimaat, migratie en onderwijs

Klimaat: De SP wil een “sociale klimaatrevolutie”. De grote vervuilers gaan betalen, terwijl gewone mensen worden ontzien. Fossiele subsidies worden afgeschaft en er wordt geïnvesteerd in schone energie en goed openbaar vervoer. Het is een poging om groene ambitie te koppelen aan sociale rechtvaardigheid.

• Migratie: De partij zoekt een middenweg tussen streng en solidair. Ze streeft naar een lager migratiesaldo door met name arbeidsmigratie, die ze "moderne slavernij" noemt, te beperken. Echte vluchtelingen worden geholpen met snelle en eerlijke procedures. Integratie is een recht en een plicht, waarbij de overheid de regie terugpakt.

• Onderwijs: Onderwijs moet gratis en toegankelijk zijn voor iedereen. De basisbeurs gaat omhoog, de ‘pechgeneratie’ wordt ruimhartig gecompenseerd en klassen worden kleiner. De financiering van scholen wordt hervormd, zodat het geld echt in de klas terechtkomt.

• Veiligheid en bestuur: vertrouwen herstellen
  Tot slot wil de SP het vertrouwen in de overheid herstellen. Door basisvoorzieningen betaalbaar te maken, zijn complexe en fraudevoelige toeslagen minder nodig. Er moet een cultuuromslag komen waarin de overheid burgers helpt in plaats van wantrouwt. Een krachtig middel hiervoor is de invoering van een bindend correctief referendum, waarmee burgers wetten kunnen terugdraaien.

Vertrouwen herstellen is cruciaal. De voorstellen om systemen te vereenvoudigen zijn verstandig. Een bindend referendum is echter een ingrijpende verandering die de politieke verhoudingen flink op scherp kan zetten.