Het partijprogramma van FvD 2025: ambitieuze plannen en de realiteit

Forum voor Democratie (FvD) presenteert zijn partijprogramma voor 2025 met grootse ambities. De partij belooft radicale veranderingen op het gebied van immigratie, klimaat, woningmarkt en onderwijs, naast nog een reeks andere voorstellen. In deze blog duiken we in de kernpunten van FvD’s programma. We bespreken wat ze precies willen, hoe dit zich verhoudt tot de werkelijkheid van wetgeving en internationale afspraken, en welke gevolgen deze plannen kunnen hebben.

Immigratie: grenzen dicht en “Nederland weer van ons”

Immigratie is een speerpunt voor FvD. De partij wil de massale instroom van migranten en asielzoekers volledig stoppen. In het programma staat dat immigratie uit met name Afrika en het Midden-Oosten helemaal aan banden moet worden gelegd. Sterker nog, FvD wil actief “remigratie” bevorderen: tienduizenden recent gearriveerde migranten zouden terug moeten keren naar hun landen van herkomst. Nieuwe immigranten worden enkel nog toegelaten als ze hoogopgeleid en Westers zijn en over vaardigheden beschikken die Nederland nodig heeft.

Concreet betekent dit een totale asielstop: niemand kan nog asiel krijgen in Nederland. Hulp zou alleen geboden worden via opvang in de eigen regio. Daarnaast wil FvD illegaal verblijf strafbaar stellen en tien jaar lang niemand laten naturaliseren tot Nederlander. In plaats van blijvende vestiging zou er een GreenCard-systeem komen voor tijdelijke arbeidsmigratie van waardevolle specialisten. Dit alles onder de leus “Nederland weer van ons”, een duidelijke indicatie dat FvD de Nederlandse identiteit beschermd wil zien door immigratie te minimaliseren.

Hoe haalbaar is dit? In de praktijk stuit zo’n keiharde migratiestop op flinke obstakels. Nederland heeft internationale verdragen ondertekend die recht geven op asiel voor mensen die vluchten voor vervolging en oorlog. Een land kan niet zomaar vluchtelingen aan de grens weigeren zonder die aanvragen te behandelen; dat zou in strijd zijn met bijvoorbeeld het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Landen als Hongarije en Polen die dit probeerden, werden veroordeeld door het Europees Hof. Om FvD’s asielstop uit te voeren zou Nederland dus internationale afspraken moeten opzeggen, een extreem besluit met grote diplomatieke gevolgen. Daarnaast heeft FvD momenteel slechts een beperkte vertegenwoordiging in de Tweede Kamer. Hun plannen zouden alleen met een parlementaire meerderheid en wetswijzigingen uitgevoerd kunnen worden, wat erg onwaarschijnlijk is gezien de andere partijen veel milder over migratie denken.

Implicaties voor de samenleving: Het fors terugdringen van immigratie zou grote demografische en economische effecten hebben. Tekorten aan arbeidskrachten, bijvoorbeeld in de zorg of techniek, zouden kunnen toenemen als er vrijwel geen migranten meer komen, tenzij de tekorten volledig intern worden opgevangen. FvD’s antwoord daarop is investeren in eigen opleidingsprogramma’s, zodat minder arbeidsmigratie nodig is. Toch vragen critici zich af of dit voldoende is. Ook sociaal-maatschappelijk kan een strenge anti-immigratiekoers spanning veroorzaken, vooral in een land dat decennialang relatief open is geweest.

Tragische incidenten als campagnemateriaal

FvD schuwt niet om schrijnende voorbeelden te gebruiken ter ondersteuning van hun standpunt. Zo greep de partij de tragische dood van de 17-jarige Lisa aan om te wijzen op de gevaren van het huidige asielbeleid. Lisa werd in augustus 2025 slachtoffer van een ernstig misdrijf, en de verdachte bleek een asielzoeker te zijn. FvD stelde daarop dat dit “geen incident” was maar een direct gevolg van open grenzen en oncontroleerbare migratie. In een bericht op X (Twitter) riep de partij dat we dit soort slachtoffers nooit mogen vergeten en dat er “remigratie, grensbewaking en een onmiddellijke asielstop” nodig zijn: “want zolang deze stroom ongecontroleerd doorgaat, zullen meisjes als Lisa blijven sterven”.

Dit soort uitspraken zijn begrijpelijkerwijs omstreden. Natuurlijk heeft iedereen recht op veiligheid, en het is legitiem om te discussiëren over misdaad door asielzoekers. Maar een individueel geval aangrijpen om een hele groep of beleid te veroordelen voelt ongemakkelijk. Veel mensen, ook buiten de politiek, ervaren het als pijnlijk en ongepast om een persoonlijk drama voor politieke doeleinden te gebruiken. Bovendien is de vraag of zo’n incident exemplarisch is voor alle immigratie. Experts benadrukken dat de meeste asielzoekers vreedzaam zijn en juist zelf op de vlucht voor geweld. Het debat zou moeten gaan over gerichte oplossingen voor crimineel gedrag, strenger toezicht en betere integratie, in plaats van een totale sluiting van de grenzen. In die zin laat FvD hier een keiharde retoriek horen die wel duidelijk maakt waar de partij voor staat, maar die niet bepaald bijdraagt aan maatschappelijke samenhang.

Klimaat: geen crisis volgens FvD – koerswijziging van 180 graden

Op klimaatgebied zet FvD zich af tegen het heersende beleid en zelfs tegen de wetenschappelijke consensus. De partij gelooft niet dat er een klimaatprobleem is en ziet “geen reden om het gebruik van fossiele brandstoffen uit te faseren”. In hun ogen is de huidige klimaattransitie hysterisch en schadelijk voor Nederland. FvD wil dan ook alle klimaatplannen per direct stopzetten. Concreet zou de Klimaatwet worden ingetrokken en Nederland zou zich terugtrekken uit het Klimaatakkoord van Parijs. Daarmee zou ons land als een van de weinigen ter wereld de internationale afspraken om CO2-uitstoot te verminderen opzeggen.

In plaats van klimaatbeleid richt FvD zich op betaalbare energie voor iedereen. Ze willen gesloten kolencentrales heropenen en vol inzetten op kernenergie, met name moderne thoriumcentrales. Daarnaast moet de gasproductie uit het Groningen-veld hervat worden. Volgens het programma ligt daar nog voor honderden miljarden euro’s aan winbaar gas, wat Nederland weer ten goede zou komen. De partij noemt de klimaatplannen “volstrekt zinloos” en stelt dat het schrappen ervan ons 1.000 miljard euro bespaart, geld dat terug kan naar de burger in de vorm van lastenverlichting. Alle duurzaamheidsregels die bedrijven en huishoudens nu opgelegd krijgen, zouden van tafel gaan.

Realiteit check: Wat FvD op klimaat voorstelt, is een radicale breuk met het huidige beleid en internationale verplichtingen. Nederland zit via de EU gebonden aan strenge klimaatdoelen. Eenzijdig uitstappen uit het Parijs-akkoord zou op diplomatieke weerstand stuiten en juridische problemen geven. Het programmateam van FvD erkent zelf al dat zulke stappen buiten het bestaande beleidskader vallen. Daarnaast heeft de rechter (in de Urgenda-zaak) de Staat verplicht tot emissiereductie om burgers te beschermen; FvD’s oplossing daarvoor is om de mogelijkheid tot zulke rechtszaken uit te sluiten middels wetswijzigingen. Het is duidelijk: dit plan zou op elk niveau, van Brussel tot de Hoge Raad, op bezwaren stuiten.

Ook praktisch gezien roept FvD’s klimaatkoers vragen op. Het heropenen van Groningen stuit op grote zorgen over veiligheid: gaswinning daar heeft aardbevingen en schade veroorzaakt, waardoor er juist wetgeving is gemaakt om het veld te sluiten. FvD betoogt dat nieuwe technieken en compensatie dat zouden kunnen ondervangen, maar of de Groningers en experts daarmee instemmen is hoogst onzeker. Bovendien kost het bouwen van nieuwe kerncentrales (thorium is nog in ontwikkelingsfase) tientallen jaren. Het is geen snelle oplossing voor de komende jaren. Intussen zou het stoppen van klimaatbeleid betekenen dat de opwarming ongeremd doorgaat; FvD gelooft dat aanpassing (dijken, waterbeheer) voldoende is, maar de meeste deskundigen waarschuwen dat zonder emissiereductie de klimaatverandering op langere termijn ernstige gevolgen heeft.

Gevolgen voor Nederland: Als deze koers zou worden ingevoerd, zou Nederland internationaal geïsoleerd raken in klimaatdossiers. Mogelijk zou de EU ons land dwingen zich alsnog aan afspraken te houden of financiële sancties opleggen. Binnenlands zou het schrappen van klimaatregels verlichting geven aan sommige bedrijven (bijv. geen CO2-heffingen of milieu-investeringen meer), maar groene sectoren en innovatie in duurzame energie zouden een klap krijgen. Voor de korte termijn belooft FvD lagere energierekeningen, iets wat zeker aantrekkelijk klinkt nu de energieprijzen hoog zijn, maar het is de vraag of dat duurzaam is, zowel financieel als ecologisch.

Woningmarkt: bouwen, minder regels en eigen volk eerst

Net als veel andere partijen erkent FvD dat er een woningnood is, en de partij presenteert daadkrachtige plannen om deze op te lossen. Ze beloven 100.000 nieuwe woningen per jaar te bouwen. Om dat te bereiken wil FvD hindernissen voor nieuwbouw wegnemen. Alle klimaat- en milieuregels die de bouw vertragen, gaan op de schop. Denk bijvoorbeeld aan stikstofnormen of verplichte duurzame installaties. Volgens FvD maken die huizen onnodig duur en remmen ze de bouw. Ook renovatie-eisen voor het huidige woningaanbod (‘verduurzaming’) worden geschrapt, zodat investeringen naar nieuwbouw kunnen gaan.

FvD zet in op het stimuleren van koopwoningen. Het programma benadrukt dat een eigen huis voor hen het fundament is van vrijheid en gezinsleven. Daarom wil de partij huizenbezit fiscaliter aantrekkelijker maken: het eigenwoningforfait (de fiscale bijtelling voor huiseigenaren) verdwijnt en een eigen huis blijft volledig buiten vermogensbelasting. Ook wil FvD dat de overdrachtsbelasting teruggaat naar 2% voor iedereen (nu betalen beleggers bijvoorbeeld meer) en dat elke starter, ongeacht leeftijd of woningprijs, vrijstelling van die belasting krijgt. De hypotheekrenteaftrek, waarvan eerdere regeringen de aftrekpost beperkten, moet juist weer royaler: terug naar het oude maximale aftrektarief van 52%.

Op de huurmarkt kiest FvD voor liberalisering. De recente Wet Betaalbare Huur (ingevoerd om de middenhuren te reguleren) bestempelt de partij als een verkeerd idee dat moet worden afgeschaft. Verhuurders krijgen weer de vrijheid om zelf huurprijzen te bepalen en vooral “zelf te kiezen aan wie zij verhuren”. Opvallend daarbij: FvD wil statushouders (erkende vluchtelingen) niet langer voorrang geven bij sociale huur. Gemeenten zijn nu verplicht jaarlijks een aantal statushouders aan woningen te helpen, wat soms ten koste lijkt te gaan van mensen op de wachtlijst. FvD wil die voorrang schrappen en “eigen volk eerst” toepassen: Nederlanders zouden voorrang op de wachtlijst krijgen. Deze maatregel sluit aan bij de immigratiestandpunten, de partij ziet in de woningnood ook een immigratieprobleem (teveel nieuwkomers die huizen bezetten).

Haalbaarheid en wettelijke kanten: Veel van FvD’s woningplannen zouden wijzigingen in wet- en regelgeving vergen. Het afschaffen van milieu- en klimaateisen bij nieuwbouw zou mogelijk strijdig zijn met Europese regels (bijvoorbeeld verplichte energienormen voor gebouwen) en zeker botsen met klimaatdoelstellingen. Ook het weren van statushouders druist in tegen het huidige gelijkheidsbeginsel; gemeenten zouden dan onderscheid maken op basis van afkomst, wat juridisch gevoelig ligt. Hier zou Nederland wellicht wetten of verdragen moeten aanpassen om dit door te voeren. Dat FvD bereid is tot zulke drastische stappen blijkt wel uit hun wens om desnoods grondwetsbepalingen te schrappen die internationale afspraken boven de Nederlandse wet stellen.

Effecten op de woningmarkt: Het positieve scenario is dat minder regels en meer bouwprojecten daadwerkelijk tot een versnelling leiden: meer huizen en wellicht dalende prijzen op termijn. Veel experts wijzen er echter op dat bouwcapaciteit niet oneindig is. Er is schaarste aan bouwvakkers, materiaal en locaties. Ook zonder extra regels haalt Nederland de 100.000 woningen per jaar tot nu toe niet. FvD’s idee om geen verduurzamingseisen meer te stellen zou huizen goedkoper kunnen maken, maar kan leiden tot woningen die op lange termijn juist duurder zijn in gebruik (door hogere energielasten) en het klimaat extra belasten. De afschaffing van de huurregulering kan enerzijds investeringen in huurwoningen aantrekken (goed voor aanbod), maar anderzijds huurprijzen opdrijven, wat huren voor lagere inkomens moeilijker maakt. En volledige vrijheid voor verhuurders “aan wie zij verhuren” roept zorgen op over discriminatie; kritisch wordt opgemerkt dat dit een codering kan zijn voor het mogen weigeren van bijvoorbeeld migranten of mensen met een lager inkomen, wat segregatie in de hand kan werken.

Onderwijs: terug naar basics zonder “woke”

In het hoofdstuk onderwijs van het programma profileert FvD zich als voorstander van traditioneel, kwalitatief hoogstaand onderwijs met weinig overheidsbemoeienis. De partij hamert op neutraliteit in de klas: “onderwijs zonder ideologie” is het motto. In de praktijk betekent dit dat FvD zich stoort aan wat zij zien als “linkse” of progressieve invloeden op scholen. Zo wil de partij expliciet “woke- en LGBT-gedachtegoed” weghouden van jonge kinderen. Volgens FvD moeten thema’s rondom gender en seksualiteit niet op de basisschool worden uitgedragen. Critici vrezen dat hiermee ook waardevolle lessen over acceptatie en diversiteit zouden verdwijnen, maar FvD vindt dat dit soort onderwerpen thuis of later besproken moeten worden, niet in het vroege onderwijs.

Tegelijk benadrukt FvD de kern van klassiek onderwijs: Nederlandse taalbeheersing, kleinere klassen en meer aandacht voor vakmanschap. Het programma schetst een toekomst waarin docenten weer met passie lesgeven, verlost van bureaucratie, en iedere leerling het beste uit zichzelf haalt. Praktijkopleidingen, zoals in de bouw, techniek, zorg, krijgen een opwaardering. Er komen weer ambachtstitels en het beroepsonderwijs moet zijn status terugkrijgen. Hiermee speelt FvD in op het tekort aan vakmensen; door het beroepsonderwijs te versterken, zou Nederland minder afhankelijk zijn van arbeidsmigranten, zo is de redenering.

Aan de bovenkant van het onderwijs wil FvD het hoger onderwijs exclusiever maken. Ze vinden dat universiteiten te massaal en internationaal zijn geworden, waardoor de kwaliteit daalt. Daarom moet de instroom beperkt worden en moet Engels als voertaal aan banden worden gelegd ten gunste van Nederlands. Verder pleit de partij voor royale compensatie van de “pechgeneratie” (studenten die tussen 2015-2023 onder het leenstelsel vielen zonder basisbeurs). Zij willen deze groep financieel tegemoetkomen. Ook artikel 23 van de Grondwet (de vrijheid van onderwijs voor bijzondere, vaak religieuze scholen) blijft wat FvD betreft heilig: scholen mogen een eigen onderwijskleur houden en hun eigen personeel kiezen.

Realiteitszin en impact: Veel van FvD’s onderwijsplannen sluiten aan bij bestaande discussies. Kleinere klassen en minder werkdruk voor docenten bijvoorbeeld, daar is vrijwel iedereen voor. De vraag is vooral: hoe betaal je dat en is er wel genoeg leraren? Ook andere partijen willen de technische opleidingen aantrekkelijker maken, dus op dat punt staat FvD niet alleen. Waar FvD zich wél isoleert, is in de felheid tegen “woke” thema’s. In werkelijkheid besteden scholen al naar eigen inzicht aandacht aan zaken als burgerschap, seksuele voorlichting en inclusie, binnen wettelijke kaders. Het totaal weren van onderwerpen rond LHBTQ+ of racisme zou botsen met onderwijsdoelen van andere partijen en mogelijk met anti-discriminatiewetten. Leerkrachten zijn bovendien autonoom in lesinhoud tot op zekere hoogte; politieke monitoring daarvan stuit op verzet uit de onderwijssector zelf, die geen ideologische censuur wil.

De voorgestelde verNederlandsing van het universitair onderwijs, het terugdringen van Engelstalige opleidingen, is uitvoerbaar, maar niet zonder consequenties. Universiteiten vrezen verlies van internationale topposities en inkomsten als ze minder buitenlandse studenten aantrekken. Toch groeit de roep om weer meer onderwijs in het Nederlands, dus FvD zou op dat punt medestanders kunnen vinden. Over het algemeen geldt voor het FvD-programma onderwijs dat sommige ideeën haalbaar zijn (meer geld naar techniek, kleinere klassen als er budget en leraren zijn), terwijl andere (zoals het weren van “woke”) eerder symbolisch zijn en vooral de achterban aanspreken.

Overige voorstellen in het FvD-programma

Naast bovengenoemde thema’s heeft Forum voor Democratie een breder verkiezingsprogramma voor 2025 gepresenteerd. Enkele opvallende punten daaruit:

• Nexit en soevereiniteit: FvD wil dat Nederland de Europese Unie verlaat (een “intelligente uittreding” zoals ze het noemen). Ook deelname aan andere supranationale organisaties zoals de NAVO wordt ter discussie gesteld. Zolang Nederland er nog in zit, eist FvD maximale vrijheid en transparantie. Zo willen ze af van grondwetsartikelen 93 en 94, die nu bepalen dat internationale verdragen boven nationale wetten gaan. FvD wil juist dat Nederlandse wetgeving altijd voorrang heeft, ook als dat betekent dat internationale afspraken moeten wijken. Dit is een fundamentele koerswijziging die onze rechtsorde flink zou veranderen. De haalbaarheid is laag (voor een Nexit is geen meerderheid in zicht en het opzeggen van verdragen stuit binnen en buiten het land op weerstand), maar het geeft aan hoe ver FvD bereid is te gaan om “de eigen koers” te varen.

• Democratische vernieuwing: Een terugkerend punt van FvD is meer directe democratie. Ze willen bindende referenda naar Zwitsers model invoeren en belangrijke bestuurders, zoals burgemeesters, rechtstreeks laten kiezen. Hiermee haakt FvD in op een breder sentiment dat burgers meer directe invloed moeten krijgen. Referenda vereisen echter opnieuw grondwetswijziging (de vorige poging tot een referendumwet mislukte) en politiek draagvlak, wat lastig blijft. Toch zou een deel van de Kamer na 2023 welwillender naar referenda kunnen kijken nu ook nieuwe partijen dit steunen.

• Landbouw en stikstof: FvD schaart zich vierkant achter de boeren. Het stikstofbeleid moet volledig van tafel, geen gedwongen krimp van veestapel of halvering van de uitstoot. Boeren krijgen weer “ruim baan” om te produceren. Hiermee zit FvD op één lijn met BBB en PVV in verzet tegen de natuurbeschermingsregels. Internationale verplichtingen (Natura 2000, EU-richtlijnen) zouden hiervoor genegeerd of heronderhandeld moeten worden, wederom iets wat FvD bereid is te doen. De partij ziet de Nederlandse agrarische sector als iets om te koesteren, niet in te krimpen.

• Belastingen en economie: Het programma bevat vergaande belastingverlagingen. Tarieven omlaag, lastenverlichting met dat genoemde “klimaatgeld” en steun voor het MKB (midden- en kleinbedrijf) en zzp’ers. FvD wil de overheid slanker maken en vertrouwen op ondernemerschap. Tegelijk wil de partij strategische sectoren beschermen en desnoods nationaliseren (bijvoorbeeld noemde Baudet eerder het nationaliseren van energiebedrijven om leveringszekerheid te waarborgen). Dit economische verhaal is ambitieus, maar de betaalbaarheid is onzeker, zeker als klimaatgelden niet vrijvallen omdat de plannen daar niet doorgaan.

• Zorg en veiligheid: In de zorg wil FvD minder managers en meer handen aan het bed. Zorgpremies moeten omlaag. Er is aandacht voor ouderen: betere ouderenzorg, en pensioenstelsel op de schop (pensioenpotten desnoods naar de deelnemers zelf toerekenen). Op veiligheid profileren ze zich law & order: strenger straffen, meer politiecapaciteit en interessante controversiële ideeën als ‘profileren’ bij opsporing (de politie gerichter laten controleren op basis van statistische kenmerken). Ook wil FvD Big Tech aanpakken om vrijheid van meningsuiting online te waarborgen, en privacy van burgers beschermen (bijvoorbeeld recht op contant geld in de winkel garanderen).

Al met al is het partijprogramma van FvD voor 2025 een cocktail van forse breuklijnen met het huidige beleid. De partij zet maximale inzet op nationale autonomie, traditionele normen en economische vrijheid, terwijl het internationale verbanden, klimaatambities en immigratie sterk afremt of terugdraait.

Conclusie

In dit blog hebben we gezien dat Forum voor Democratie een partijprogramma heeft neergelegd dat op veel fronten radicaal anders is dan de status quo. Of het nu gaat om immigratie (grenzen dicht, remigratie), klimaat (Parijs de prullenbak in), woningmarkt (eigen volk eerst, regels versoepelen) of onderwijs (terug naar basics zonder “woke”), steeds kiest FvD voor een koers die de grenzen opzoekt van wat juridisch en maatschappelijk mogelijk is. De partij spreekt daarmee een deel van de bevolking aan dat ontevreden is over de huidige koers, maar stuit ook op kritiek en sceptische vragen. Velen vragen zich af: zijn deze plannen uitvoerbaar, en zo ja, tegen welke prijs?

Kort samengevat: Het FvD-programma voor 2025 is ambitieus en controversieel. Het probeert grote problemen met rigoureuze oplossingen te tackelen, maar botst daarbij op harde realiteiten zoals internationale verdragen, economische wetmatigheden en de complexe diversiteit van de samenleving. Een kritische blik op de haalbaarheid en implicaties van deze voorstellen is dus onvermijdelijk. Of FvD ooit de kans krijgt (en een meerderheid vindt) om deze plannen werkelijkheid te laten worden, is zeer onzeker, maar ze hebben in elk geval het debat op scherp gezet over welke koers Nederland in de toekomst moet varen.