GroenLinks-PvdA en D66: dezelfde doelen, andere wegen

GroenLinks en PvdA trekken sinds kort samen op als één progressief blok, met ambitieuze plannen voor een eerlijker en groener Nederland. Op het eerste gezicht klinken hun ideeën aantrekkelijk links. In deze blog vergelijken we de standpunten van GroenLinks-PvdA en D66 op vijf belangrijke thema’s: woningbouw, migratie, onderwijs, klimaat en economie.

Wonen: idealen versus haalbare oplossingen

GroenLinks-PvdA profileert zich als dé volkshuisvestingspartij. Woningbouw is topprioriteit en ze beloven grote aantallen nieuwe huizen, zo'n 100.000 per jaar, onder sterke regie van de overheid. Hun programma zet in op sociale woningbouw, bescherming van huurders door bijvoorbeeld tijdelijke huurcontracten te beperken, en actief grondbeleid tegen speculatie. Het idee is nobel: iedereen een betaalbaar huis, met duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid voorop. Maar de vraag is of zulke aantallen en maatregelen haalbaar zijn. Is het realistisch om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen zonder de bouwsector te overbelasten? En als vaste huurcontracten altijd de norm zijn, komen er dan genoeg investeerders en flexibele oplossingen voor spoedzoekers?

D66 deelt het streven naar meer betaalbare woningen, maar kiest voor een pragmatischer aanpak. D66 wil bouwen, bouwen, bouwen, maar dan slim: niet alleen binnen steden, maar ook op nieuwe plekken waar nodig. Zo stellen zij voor om tien nieuwe woonplaatsen, dus compleet nieuwe wijken of zelfs steden, te ontwikkelen om het woningtekort écht weg te werken. Daarnaast wil D66 een nationale “bouwbaas” aanstellen, een soort crisismanager met doorzettingsmacht, om bouwprojecten te versnellen en bureaucratie te doorbreken. Minder bezwaarprocedures en snellere vergunningen moeten ervoor zorgen dat mooie plannen niet vastlopen in de praktijk.

Tegelijk houdt D66 oog voor duurzaamheid en leefbaarheid: nieuwe wijken krijgen meteen goede infrastructuur, groen en voorzieningen zodat ze prettig en duurzaam zijn. Ook zet D66 in op doorstroming door bijvoorbeeld seniorenwoningen te bouwen en scheefwonen aan te pakken, zodat bestaande huizen vrijkomen voor jongeren. In feite combineert D66 sociale idealen met realisme. Ze erkennen de woningnood als urgent probleem, maar presenteren uitvoerbare oplossingen om die idealen te bereiken. Dat is misschien minder ideologisch puur, maar wel effectiever om ervoor te zorgen dat er over een paar jaar daadwerkelijk meer mensen een betaalbaar huis hebben.

Migratie: humaan beleid met grip op de toekomst

Migratie is een thema waar linkse waarden zoals menselijkheid en solidariteit moeten worden verenigd met draagvlak en uitvoerbaarheid. GroenLinks-PvdA kiest voor een eerlijk en humaan migratiebeleid en benadrukt de grondrechten voor vluchtelingen en migranten. Tegelijkertijd willen ze ook niet naïef overkomen. Opvallend genoeg introduceert GroenLinks-PvdA voor het eerst een streefwaarde voor migratie. Ze sturen op een gemiddeld migratiesaldo van 40.000 tot 60.000 per jaar. Dit betekent dat per saldo niet meer mensen naar Nederland komen dan dit aantal, om de groei van de bevolking gematigd te houden. In de praktijk willen ze dat bereiken door met name arbeidsmigratie te beperken. Werkgevers mogen nog arbeidsmigranten aantrekken als die echt nodig zijn, maar sectoren die draaien op laagbetaalde krachten moeten veranderen. Malafide uitzendbureaus worden hard aangepakt en uitbuiting wordt niet getolereerd. Voor asielzoekers pleit GroenLinks-PvdA voor menselijke opvang, een goede spreiding over gemeenten via de Spreidingswet en snellere procedures, zodat de asielketen niet verstopt raakt. Kortom, hun verhaal is: we blijven humaan, maar we nemen de regie terug. Het gevaar is alleen dat zo’n migratieplafond in de praktijk lastig te sturen is.

D66 hanteert op migratie eveneens een benadering van zowel menselijkheid als realiteitszin, maar doet dit op een andere manier. D66 benadrukt dat arbeidsmigratie nodig kan zijn om onze economie en voorzieningen draaiende te houden, denk aan personeelstekorten in de zorg, techniek of landbouw. In plaats van een hard getalsmatig plafond zet D66 in op gerichte en “slimme” arbeidsmigratie. Concreet: mensen van buiten de EU blijven welkom als ze vaardigheden meebrengen die we hier tekortkomen, maar niet om enkel als goedkope arbeidskracht misbruikt te worden. Net als GroenLinks-PvdA wil D66 uitbuiting tegengaan; werkgevers die arbeidsmigranten inhuren moeten zorgen voor een fatsoenlijke behandeling, een fatsoenlijk loon en fatsoenlijke huisvesting. Verder zegt D66: laten we de echte kosten van arbeidsmigratie in ogenschouw nemen. Nieuwe inwoners vragen immers ook om woningen en zorg; dat betekent dat je die randvoorwaarden op orde moet hebben.

Op het gebied van asiel zoekt D66 de oplossing in Europese samenwerking. Ze steunen de uitvoering van het nieuwe EU Migratie- en Asielpact, zodat er een eerlijker verdeling van vluchtelingen over Europese landen komt. D66 vindt dat we alleen met een gezamenlijk Europees asielbeleid de chaos kunnen doorbreken. Humane opvang, snelle procedures en EU-afspraken gaan hand in hand. Waar GroenLinks-PvdA dus de instroom wil beperken via strengere eisen, zet D66 meer in op internationale afspraken en selectiviteit op kwaliteit. Het is minder stoer in aantallen, maar waarschijnlijk effectiever.

Onderwijs: investeren in kansen met ambitie

Goed onderwijs is een speerpunt van alle progressieve partijen. GroenLinks-PvdA en D66 zitten hier qua idealen dicht bij elkaar: beide willen onderwijs toegankelijk houden en kansenongelijkheid bestrijden. Toch zijn er nuanceverschillen. GroenLinks-PvdA richt zich traditioneel sterk op kleinere klassen, meer leraren en toegankelijkheid. Ze pleiten vaak voor het verlagen van de werkdruk en het versterken van het publieke karakter van onderwijs. Denk aan voorstellen als gratis schoolmaaltijden of het versterken van de opvang, zaken die vooral kinderen uit kwetsbare gezinnen helpen. Dit zijn mooie voorstellen, maar brengen grote uitvoeringsvragen met zich mee: waar vinden we al die extra leraren en hoe zorgen we dat het geld ook echt in de klas terechtkomt?

D66 staat bekend als dé onderwijspartij van Nederland. Maar D66 kijkt niet alleen naar het basis- en voortgezet onderwijs; ze hebben bijzondere aandacht voor het mbo en hoger onderwijs. In tegenstelling tot andere partijen wil D66 juist het middelbaar beroepsonderwijs versterken. Concrete ideeën zijn om kleine mbo-scholen open te houden en het imago van vakopleidingen te verbeteren. Dit is realistisch én sociaal: we hebben nu en in de toekomst hard mbo’ers nodig.

Daarnaast toont D66 zich ambitieus op internationaal niveau. Een goed voorbeeld is hun plan om iedere student en zelfs middelbare scholier een Erasmusbeurs te geven voor een periode in het buitenland. Waar GroenLinks-PvdA het Erasmus-programma toegankelijker wil maken, gaat D66 een stap verder door het ook voor scholieren beschikbaar te stellen. D66 koppelt idealen aan concrete investeringen en beleid. Terwijl GroenLinks-PvdA zich focust op sociale maatregelen, legt D66 extra nadruk op innovatie en excellentie naast gelijke kansen. Ze willen dat Nederland een “kennispowerhouse” blijft. Daarbij vergeet D66 het welzijn van studenten niet en strijden ze voor initiatieven zoals gezondere schoolkantines en gratis menstruatieproducten.

Klimaat: ambitie en pragmatisme hand in hand

Op het gebied van klimaat staan zowel GroenLinks-PvdA als D66 bekend als groene partijen. GroenLinks-PvdA schroeft de ambities tot het maximum op: zij streven naar 65% CO₂-reductie in 2030 en een klimaatneutraal Nederland in 2040. Onder lijsttrekker Frans Timmermans presenteren ze een visie met enorme investeringen in schone energie en groene industrie. Ze zien klimaatbeleid niet als kostenpost maar als kans. Denk aan het versneld aanleggen van windparken, stevige CO2-heffingen en het afbouwen van fossiele subsidies. Maar er zit ook een ideologische harde rand aan: zo wijst de partij kernenergie categorisch af. Ze geloven dat geld beter in bijvoorbeeld isolatie gestoken kan worden. Ook staan ze kritisch tegenover technische oplossingen als CO₂-opslag. De vraag rijst of het uitsluiten van bepaalde oplossingen de haalbaarheid van die torenhoge doelen niet ondermijnt.

D66 is net zo goed een klimaatpartij, maar één die bekendstaat om het motto: “klimaatambitie combineren met realisme”. Waar GroenLinks-PvdA soms zegt “het móet gewoon”, kijkt D66 naar hoe het kán. D66 wil de klimaatdoelen halen en liefst overtreffen, maar zonder oogkleppen. Zo sluit D66 geen enkele techniek bij voorbaat uit. In de praktijk betekent dit dat D66 openstaat voor kernenergie als onderdeel van de oplossing, evenals voor CO₂-opslag. De houding is: klimaatdoelen eerst, middel daarna. Alles wat helpt, moet op tafel liggen.

Een ander verschil is de benadering van de industrie. D66 is het eens met het principe dat vervuilers moeten betalen, maar benadrukt dat de omslag groen én eerlijk moet zijn, zonder dat bedrijven massaal het land verlaten. Ze willen bedrijven de kans geven zich aan te passen en te verduurzamen, in plaats van ze meteen weg te jagen. GroenLinks-PvdA schreeuwt misschien net iets harder dat het beter moet, D66 rekent uit en regelt hoe het beter kán.

Economie: eerst verdienen, dan verdelen

In de economische plannen zien we misschien wel het duidelijkste verschil. GroenLinks-PvdA presenteert een uitgesproken linkse herverdelingsagenda: de sterkste schouders moeten veel méér gaan dragen. Ze willen hogere belastingen voor bedrijven en vermogenden, en flinke investeringen in publieke voorzieningen. Concreet willen ze de belasting op winst en vermogen stevig opschroeven. Voor grote bedrijven zou de winstbelasting zelfs tot 50% kunnen oplopen. Daarnaast willen ze de hypotheekrenteaftrek afschaffen en de minimumlonen verhogen. Het extra geld gebruiken ze voor zaken als gratis kinderopvang en lagere zorgpremies. De boodschap is duidelijk: de ongelijkheid moet omlaag.

Klinkt fantastisch, zou je denken. Maar critici wijzen erop dat je geld eerst moet verdienen voordat je het kunt verdelen. Als je belastingen zo sterk verhoogt dat bedrijven vertrekken of investeerders afhaken, schiet je jezelf economisch in de voet. Extreme belastingverhogingen kunnen ervoor zorgen dat mensen minder gaan werken of ondernemen en kapitaal het land uit vlucht. Een winstbelasting van 50% klinkt misschien stoer, maar Nederland zou daarmee een van de hoogste lasten ter wereld kennen, met het risico dat bedrijven hun banen elders onderbrengen.

D66 onderschrijft de doelen van een eerlijke economie, maar kiest voor een meer evenwichtige route: eerst groeien, dan verdelen. Zoals ze zelf zeggen: “Geld moet eerst verdiend worden, voor je het kan verdelen.” D66 wil absoluut ook dat de sterkste schouders meer bijdragen, maar houdt tegelijkertijd in de gaten dat Nederland aantrekkelijk blijft voor ondernemerschap. D66 wil kansen benutten om de economie te versterken. Waar GroenLinks-PvdA soms een bedreiging ziet in globalisering, ziet D66 juist een kans. Je kunt bedrijven uitdagen om hier te investeren in plaats van ze weg te jagen. Het verschil is de toon en de haalbaarheid. D66 kiest ervoor om bedrijven niet als vijand te zien maar als partner in verandering. Je zou kunnen zeggen: GroenLinks-PvdA belooft een linkse heilsstaat, D66 bouwt gestaag aan een progressieve maar gezonde economie.

Conclusie

GroenLinks-PvdA en D66 staan zij aan zij als het gaat om hun idealen voor een sociaal, rechtvaardig en duurzaam Nederland. Het grote verschil zit in de manier waarop ze die idealen najagen. Waar GroenLinks-PvdA vaak hoog inzet met ideologisch gedreven plannen, kiest D66 voor de gulden middenweg van idealisme met realisme. D66 zorgt er in de praktijk voor dat er meters worden gemaakt, of het nu gaat om daadwerkelijk woningen bouwen, migratie Europees regelen, of economische groei koppelen aan solidariteit. Het is leuk als een plan prachtig klinkt, maar uiteindelijk wil je dat het wordt uitgevoerd en resultaat boekt.