Een toekomst vol kansen: van wonen en klimaat tot onderwijs en zorg

Het concept-verkiezingsprogramma voor 2025–2030 schetst een hoopvol toekomstbeeld voor Nederland. Grote uitdagingen, zoals het woningtekort, klimaatverandering, kansenongelijkheid en de druk op de zorg, worden aangepakt met frisse en positieve oplossingen. Denk aan het bouwen van compleet nieuwe steden voor betaalbare woningen, flinke investeringen in groene energie voor schone lucht en een lagere energierekening, beter onderwijs op maat voor ieder kind, en een sterkere democratie waarin jouw stem echt telt. Ook wordt er ingezet op zorg die focust op preventie en welzijn, en een samenleving met gelijke kansen voor iedereen. Dit programma laat zien dat het wél kan: samen kunnen we de huidige situatie doorbreken en Nederland vooruithelpen.

Wonen: iedereen een eigen thuis

Voor jonge mensen en starters voelt een eigen woning nu bijna onbereikbaar. Er wordt al jaren gepraat over meer huizen bouwen, maar er is nog steeds een groot tekort. Daarom kiest dit programma voor een ambitieuze doorbraak op de woningmarkt. In plaats van kleine stapjes, zoals "een straatje erbij", komt er een grootschalige aanpak met tien gloednieuwe steden verspreid door Nederland. Deze steden worden gebouwd in de buurt van bestaande steden of ov-knooppunten, met goede verbindingen voor trein en bus. Ze worden groen en duurzaam, met een mix van woningtypes: van betaalbare koopwoningen tot sociale huur, voor jong en oud. Doordat er ook veel seniorenwoningen komen, kunnen ouderen makkelijker verhuizen, waardoor hun eengezinswoningen vrijkomen voor gezinnen.

Naast deze nieuwbouwplannen wil het programma de huidige woningvoorraad beter benutten. Leegstaande kantoorpanden worden omgebouwd tot appartementen, er mogen extra verdiepingen op flats worden gebouwd en oude gebouwen worden opgeknapt. Er komt een landelijke grondbank en jaarlijks €2 miljard om de bouw te versnellen. Gemeenten krijgen meer mogelijkheden om zelf bouwprojecten te ontwikkelen en speculatie met bouwgrond tegen te gaan. Ook worden regels versoepeld: vergunningen om huizen te splitsen of met meer mensen samen te wonen worden gratis, zodat bestaande woningen efficiënter worden gebruikt. Tot slot worden bezwaarprocedures ingekort, zodat het recht op een huis beter in balans komt met het recht op bezwaar. Al deze maatregelen moeten ervoor zorgen dat iedereen, ook jongeren, straks een betaalbaar eigen thuis kan vinden.

Klimaat: schone energie en nieuwe groene banen

Stel je een Nederland voor waar je energiekosten laag zijn en de lucht zo schoon is dat kinderen zorgeloos buiten kunnen spelen. Dat toekomstbeeld kan werkelijkheid worden door nu vol in te zetten op groene energie en klimaatactie. Het programma brengt Nederland weer op koers om de klimaatdoelen van 2030 en daarna te halen. Concreet betekent dit elk jaar ongeveer 5 tot 6% minder uitstoot, zodat we in 2050 een welvarend en schoon land zijn. Dat klinkt ambitieus, maar de voordelen zijn groot: gezondere lucht, minder klimaatproblemen en nieuwe banen in bijvoorbeeld het isoleren van woningen, de bouw van windmolens en de ontwikkeling van groene industrie.

Om dit te bereiken, wordt er flink geïnvesteerd in duurzame energiebronnen van eigen bodem. Zonnepanelen op zoveel mogelijk daken en grote windmolenparken op zee. Windenergie moet de ruggengraat van onze stroomvoorziening worden. Tegelijkertijd is er oog voor de beperkingen: alle uitstootvrije technologieën zijn welkom, dus ook kernenergie blijft een optie als dat nodig is voor een stabiele energievoorziening. Verder wordt het stroomnet verzwaard en uitgebreid, zodat alle opgewekte groene stroom ook daadwerkelijk bij mensen en bedrijven terechtkomt. Netbeheerders krijgen de ruimte om sneller te investeren in extra capaciteit.

Een belangrijk principe is dat de vervuiler betaalt. Vervuilende industrie krijgt te maken met eerlijke prijzen voor uitstoot en een snelle afbouw van fossiele subsidies. Dat geld kan beter naar duurzame innovaties gaan en maakt het speelveld gelijk voor schone bedrijven. Door duidelijke einddata te stellen voor het gebruik van kolen, olie en gas in verschillende sectoren, weten bedrijven waar ze aan toe zijn en wordt investeren in schone oplossingen aantrekkelijker. Nederland kan zo uitgroeien tot een koploper in groene technologie, van circulaire bouwmaterialen tot waterstof, wat ook weer nieuwe economische kansen en banen oplevert. Klimaatbeleid wordt dus niet gezien als een kostenpost, maar als een kans voor een gezondere toekomst en een sterke, groene economie.

Onderwijs: investeren in talent en gelijke kansen

Ieder kind heeft talent, ongeacht waar het vandaan komt. Dat is het uitgangspunt van het onderwijsplan in dit programma. Scholen moeten kinderen helpen hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen, zodat ze vrijer zijn en volwaardig kunnen meedoen in de samenleving. Daarom wordt er vanaf de allereerste jaren flink geïnvesteerd in kinderen. Er komt bijna gratis kinderopvang voor alle ouders, tot wel vijf dagen per week. Op termijn is het doel om toe te werken naar één doorlopende voorziening voor alle kinderen van 1 tot 15 jaar, waar onderwijs en opvang samenkomen. Zo krijgen alle kinderen, ongeacht hun thuissituatie, een goede start zonder achterstanden.

Op school zelf ligt de focus weer op een sterke basis: lezen, schrijven, rekenen, maar ook digitale vaardigheden en burgerschap. De basisvaardigheden zijn de afgelopen jaren achteruitgegaan, dus ieder kind krijgt de aandacht die het nodig heeft om goed te leren lezen en rekenen. Elke school krijgt bijvoorbeeld een eigen bibliotheek. Tegelijk wordt er gewerkt aan onderwijs met hoge verwachtingen voor iedereen. Te vaak spelen vooroordelen over iemands achtergrond of buurt een rol in de schoolloopbaan. Dat moet worden doorbroken. Het programma wil dat scholen uitgaan van de potentie van ieder kind, niet van vooringenomen lage verwachtingen. Door bijvoorbeeld brede brugklassen te stimuleren, waar leerlingen van verschillende niveaus langer bij elkaar blijven, krijgen laatbloeiers meer kansen om door te stromen. Ook komt er extra geld om achterstanden weg te werken en kwetsbare leerlingen te ondersteunen.

Niet alleen voor kinderen, maar ook voor studenten bevat het programma goed nieuws. De basisbeurs voor studenten wordt aanzienlijk verhoogd (met €166 per maand) zodat studeren betaalbaarder wordt. Mbo-studenten krijgen voortaan dezelfde aanvullende beurs als hun leeftijdsgenoten op het hbo of de universiteit, wat voor eerlijkere kansen zorgt. De rente op studieleningen gaat omlaag en voor de "pechgeneratie" die onder het leenstelsel viel, wordt de rente zelfs helemaal kwijtgescholden. Daarnaast komt er meer aandacht voor studentenwelzijn, met extra studentpsychologen en een zorgplicht voor onderwijsinstellingen. Universiteiten en hogescholen mogen het bindend studieadvies versoepelen om onnodige stress te voorkomen. En heel relevant voor jongeren in het mbo: er komt een minimale stagevergoeding voor alle studenten en stagediscriminatie wordt hard aangepakt. Tot slot is er de ambitie om veel meer studentenwoningen te bouwen, zodat studenten niet eindeloos hoeven te hospiteren.

Democratie: jouw stem doet ertoe

Veel Nederlanders zijn het vertrouwen in de politiek kwijt. Het voelt soms alsof gekibbel en negativiteit het winnen van samenwerking en vooruitgang. Dit programma wil dat tij keren door onze democratie te vernieuwen en te versterken. Allereerst moet de politiek meer naar mensen luisteren en opener zijn. Ideeën en zorgen van burgers moeten beter doorklinken in het beleid. De politiek belooft duidelijker keuzes te maken en daar open verantwoording over af te leggen, om het vertrouwen van mensen terug te winnen.

Concreet zijn er plannen om de macht beter te controleren en de rechten van burgers te beschermen. Zo wil men rechters de mogelijkheid geven om wetten aan de Grondwet te toetsen, iets wat nu in Nederland niet mag. Dit betekent dat fundamentele rechten, zoals vrije meningsuiting, privacy en gelijkheid, altijd en overal gewaarborgd blijven. Daarnaast wordt de toegang tot het recht verbeterd: mensen met een laag inkomen moeten makkelijker juridische hulp kunnen krijgen. Er komt meer geld voor rechtsbijstand en alternatieve conflictbemiddeling, zodat geschillen sneller en betaalbaarder worden opgelost.

Om de rechtsstaat weerbaarder te maken, wordt de scheiding der machten strikter nageleefd. Politici krijgen minder ruimte om zich te bemoeien met individuele rechtszaken. Nederland blijft zich internationaal profileren als land van vrede en recht en staat pal voor mensenrechten en internationale verdragen. Het idee is dat we alleen in een sterke rechtsstaat en democratie echt vrij en veilig kunnen leven.

Zorg: de gezondste generatie ooit

Gezondheid is het belangrijkste wat er is. Helaas staat onze gezondheidszorg onder druk. In plaats van te blijven dweilen met de kraan open, kiest dit programma voor een nieuwe koers: voorkomen is beter dan genezen. Het doel is om de gezondste generatie ooit te laten opgroeien. Dat betekent een grote investering in preventie: meer aandacht voor een gezonde leefomgeving, voldoende sport en beweging, gezonde voeding en mentale weerbaarheid. Gezondheid gaat verder dan de dokter: scholen, gemeentes en bedrijven werken mee om gezondere keuzes makkelijker te maken.

Natuurlijk kan niet elke ziekte worden voorkomen. Daarom zet het programma ook in op toegankelijke en mensgerichte zorg. De huisarts krijgt een centralere rol, met gezondheidscentra in de wijk waar verschillende zorgverleners samenwerken. Zo kun je met beginnende klachten snel en dichtbij huis geholpen worden. Wachtlijsten in de ggz worden actief teruggedrongen en er komt meer aandacht voor de mentale gezondheid van jongeren.

Belangrijk is dat zorg weer om mensen gaat in plaats van om papieren. Zorgprofessionals krijgen meer vertrouwen en minder regeldruk, plus een eerlijk salaris. Ook moeilijke onderwerpen worden niet geschuwd: abortus en euthanasie moeten uit het strafrecht worden gehaald, zodat het puur medische ingrepen worden. Uiteindelijk draait goede zorg niet om het eindeloos rekken van het leven, maar om de kwaliteit van leven.

Kansengelijkheid: iedereen doet mee

Een vrije, vooruitstrevende samenleving laat niemand achter. Gelijke kansen en inclusie zijn daarom de rode draad in het hele programma. Wie je ook bent, wat je gelooft, van wie je houdt of hoe je eruitziet, iedereen moet zichzelf kunnen zijn en zijn dromen kunnen najagen. Helaas is dat nog niet vanzelfsprekend. Nog altijd is er discriminatie en uitsluiting. Dit programma belooft die vormen van racisme, seksisme en uitsluiting te doorbreken.

Om dit te bereiken, wordt de wetgeving aangescherpt. Er komt een nieuwe, brede antidiscriminatiewet die alle vormen van discriminatie expliciet verbiedt. Die wet legt ook actieve plichten op aan scholen, werkgevers, verhuurders en de overheid om discriminatie te voorkomen. Eén bewindspersoon krijgt de taak en middelen om gelijkheid en inclusie in alle beleidsgebieden te bevorderen.

Het programma besteedt ook aandacht aan concrete problemen van ongelijkheid, zoals de aanpak van geweld tegen vrouwen. Ook in de Caribische delen van het Koninkrijk wordt niemand vergeten: inwoners van Aruba, Curaçao, Sint-Maarten en de BES-eilanden hebben evenzeer recht op een goed bestaan. De mogelijkheid om mee te doen, in het onderwijs, op de arbeidsmarkt, in de politiek, moet voor iedereen gelijk zijn. In dit toekomstbeeld wordt geen talent onbenut gelaten en komt niemand aan de zijlijn te staan.

Conclusie

Dit positieve programma schetst een Nederland waarin problemen worden omgezet in kansen. Of het nu gaat om genoeg woningen voor iedereen, een klimaatneutrale economie, onderwijs dat talent laat bloeien, een democratie die iedereen een stem geeft, zorg die mensen echt vooruithelpt, of een samenleving zonder uitsluiting; telkens ligt de nadruk op vooruitgang. Het laat zien dat met durf, samenwerking en een langetermijnvisie veel meer mogelijk is dan we misschien dachten. Zo kan Nederland in 2030 een land zijn waar we allemaal een plek hebben, gezond en hoopvol leven, en vol vertrouwen de toekomst tegemoetzien.