De Verrassende Comeback van D66: Een Analyse van de Campagne van 2025

Wie een paar maanden voor de verkiezingen had voorspeld dat D66 een van de meest besproken succesverhalen van de campagne zou worden, was waarschijnlijk voor gek verklaard. De partij leek rechtstreeks af te stevenen op een electorale afstraffing. Maandenlang bungelden ze in de peilingen rond een schamele 10 tot 12 zetels. Dit was een pijnlijke herinnering aan de gloriedagen van 2021, toen ze met een indrukwekkende 24 zetels als een van de grote winnaars uit de bus kwamen. De deelname aan het kabinet-Rutte IV leek de partij zwaar te worden aangerekend en het optimisme van toen was ver te zoeken.

Maar politiek is onvoorspelbaar. Net toen velen D66 hadden afgeschreven, gebeurde er iets onverwachts. Midden oktober, met de verkiezingsdag in zicht, begon de partij aan een opmerkelijke comeback. De peilingen lieten plotseling een stijgende lijn zien, die al snel uitmondde in een flinke sprong naar 18 zetels in een peiling van Ipsos/I&O. Dat was niet zomaar een kleine verschuiving in de marge, het was een krachtig teken van leven. Een signaal dat de partij de harten van twijfelende kiezers aan het herwinnen was. Politieke volgers spraken plotseling niet meer over een afstraffing, maar over een van de meest verrassende comebacks van de recente politieke geschiedenis.

De Kunst van het Positioneren: Gematigd in het Midden

Hoe heeft D66 deze indrukwekkende inhaalslag kunnen maken? Een sleutelrol was weggelegd voor de slimme strategische positionering van de partij. In een politiek landschap dat steeds meer verscheurd werd door polarisatie, koos D66 er bewust voor om het redelijke midden op te zoeken. De partij profileerde zich als een pragmatisch en constructief alternatief voor kiezers die moe waren van het geschreeuw op de flanken. Dit bleek een gouden zet. Uit kiezersonderzoek kwam naar voren dat D66 een soort vangnet werd voor teleurgestelde kiezers uit allerlei hoeken, van progressief links tot centrumrechts.

Deze strategie wierp duidelijk zijn vruchten af. Analyses lieten zien dat D66 in korte tijd kiezers wist aan te trekken van een breed scala aan partijen. Er kwamen stemmen over van GroenLinks-PvdA en het CDA, maar ook van de VVD, Volt, en zelfs een klein deel van de SP en PVV. Dit is uitzonderlijk en toont aan dat de boodschap van D66 breed resoneerde. De nadruk op samenwerking en gematigdheid sprak blijkbaar een grote groep mensen aan die verlangden naar een politiek die oplossingen zoekt in plaats van conflicten creëert. Ze boden een thuis aan kiezers die zich niet langer vertegenwoordigd voelden door de harde tegenstellingen.

Een concreet voorbeeld van deze flexibele positionering was de thematische focus van de campagne. Waar D66 in het verleden vooral bekendstond als dé onderwijspartij of de partij van het klimaat, werd ditmaal vol ingezet op de woningcrisis. Politiek verslaggevers merkten op dat de partij zich als een "kameleon" aanpaste aan wat er leefde in de samenleving. Volkshuisvesting werd het nieuwe speerpunt. Dit sloot perfect aan bij de zorgen van hun jongere achterban, voor wie het vinden van een betaalbare woning een topprioriteit is, misschien nog wel belangrijker dan het onderwijs, het traditionele kroonjuweel van de partij. Door zich te richten op een tastbaar en urgent probleem als de woningnood, liet D66 zien dat ze met beide benen in de maatschappij stond en inhoud boven lawaai verkoos.

Rob Jetten Grijpt Zijn Kans in het RTL-Debat

Een onmiskenbaar keerpunt in de campagne was het eerste grote televisiedebat, georganiseerd door RTL. Hier maakte de nieuwe lijsttrekker Rob Jetten een verpletterende indruk. De verwachtingen waren vooraf niet per se hooggespannen. Jetten was min of meer een invaller, omdat PVV-leider Geert Wilders zich op het laatste moment had teruggetrokken. Maar Jetten greep deze onverwachte kans met beide handen aan. Zijn optreden werd door kijkers en analisten omschreven als helder, kalm en opvallend verbindend.

Uit een peiling onder het RTL Nieuwspanel kwam Jetten naar voren als dé verrassing van de avond. Deelnemers aan het panel prezen zijn scherpe, maar tegelijkertijd positieve toon. Het was bewonderenswaardig hoe hij, met een minimale voorbereidingstijd, een consistent en overtuigend verhaal wist neer te zetten. Samen met CDA-leider Henri Bontenbal kreeg zijn optreden de hoogste waardering. Opmerkelijk was dat niet alleen D66-kiezers hem de beste vonden; ook veel kiezers van andere partijen, zoals GroenLinks-PvdA en de VVD, vonden hem sterker dan hun eigen lijsttrekker.

Dit optreden fungeerde als een katalysator voor de stijging in de peilingen. Jetten zette zichzelf en zijn partij in één klap op de kaart bij een grote groep zwevende kiezers. De media spraken van een "debatbonus": het fenomeen waarbij een sterke prestatie in een debat direct leidt tot een meetbare winst in de peilingen. Het zelfvertrouwen dat hij op het podium uitstraalde, gaf de hele D66-campagne zichtbaar een enorme boost.

Plannen met Inhoud en Realisme

Naast een slimme strategie en een sterke debater, was er nog een derde factor die het succes van D66 kan verklaren: het verkiezingsprogramma. In een tijd waarin politieke partijen soms met onrealistische beloftes strooien, viel D66 op door haar plannen wél te laten doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB). Dit getuigde van een serieuze en realistische aanpak. De doorrekeningen lieten zien dat de klimaatplannen van D66 bijvoorbeeld zouden leiden tot een significant grotere CO₂-reductie dan het huidige beleid. De partij toonde hiermee aan dat haar groene ambities niet alleen uit idealen bestonden, maar ook onderbouwd waren met concrete en effectieve maatregelen.

Deze degelijkheid was ook zichtbaar op andere terreinen. Op het gebied van onderwijs, van oudsher een D66-thema, stelde de partij miljarden extra investeringen voor, in schril contrast met partijen als de VVD, die juist wilden bezuinigen. Voor de woningmarkt presenteerde D66 concrete plannen om de bouw aan te jagen, bijvoorbeeld via subsidies en fiscale voordelen voor woningcorporaties. In de zorg koos de partij ervoor om het eigen risico niet te verhogen en zocht ze naar een eerlijke verdeling van de lasten door vermogenden en grote bedrijven zwaarder te belasten. Dit totaalplaatje van haalbare en doordachte voorstellen gaf kiezers het vertrouwen dat D66 niet alleen een visie had, maar ook een plan om die visie te realiseren.

Een Opvallende Stijging in een Stagnerend Veld

De groei van D66 werd nog opvallender als je deze vergeleek met de prestaties van andere partijen. Terwijl D66 aan een opmars bezig was, leken veel concurrenten stil te staan. De PVV, hoewel nog steeds de grootste in de peilingen, zag haar voorsprong licht slinken. De linkse combinatie GroenLinks-PvdA, onder leiding van Frans Timmermans, stagneerde en wist geen nieuwe kiezers aan te trekken. Ook de VVD, met Dilan Yeşilgöz als nieuwe lijsttrekker, kwam niet echt van de grond en zag D66 steeds dichterbij komen.

Het feit dat juist D66, een partij die net uit een moeizame regeringsperiode kwam, terrein wist te winnen, was een teken aan de wand. Het toonde aan dat een goede campagne, een heldere boodschap en een overtuigende lijsttrekker zelfs op het laatste moment het verschil kunnen maken. D66 meldde zich in korte tijd weer aan het front van de Nederlandse politiek, terwijl andere gevestigde partijen moeite hadden om hun momentum te vinden. Dit psychologische voordeel was niet te onderschatten. Kiezers zien graag een winnaar, en de groei van D66 creëerde een gevoel van positiviteit en dynamiek rond de partij.

Kanttekeningen bij een Onverwacht Succes

Natuurlijk is het verhaal van D66 niet alleen maar rozengeur en maneschijn. De comeback van de partij kwam na een diep dal. Deelname aan het kabinet-Rutte IV had een zware wissel getrokken op het vertrouwen van de kiezer. De belofte van "Nieuw Leiderschap", waarmee Sigrid Kaag in 2021 de verkiezingen had gewonnen, was in de harde realiteit van coalitiepolitiek moeilijk waar te maken. Kiezers waren teleurgesteld dat de partij opnieuw met Mark Rutte in zee ging en op belangrijke dossiers compromissen moest sluiten. Daarnaast werd de partij geplaagd door interne problemen die niet altijd even handig werden opgelost, wat het imago verder schaadde.

Een andere enorme uitdaging was het vertrek van boegbeeld Sigrid Kaag. Ze kondigde aan de politiek te verlaten vanwege de constante haat en bedreigingen aan haar adres, een schokkend en triest dieptepunt in de verharding van het politieke klimaat. Haar vertrek liet een leiderschapsvacuüm achter dat Rob Jetten moest opvullen. Hoewel hij dit met verve deed, begon hij de campagne met een zekere achterstand. Hij moest zichzelf nog bewijzen aan het grote publiek.

Toch lijken juist deze uitdagingen de partij scherper en veerkrachtiger te hebben gemaakt. De moeilijke jaren in de coalitie en het gedwongen afscheid van hun vorige leider dwongen D66 tot zelfreflectie. Het team rond Jetten moest een nieuw, helder en geloofwaardig verhaal formuleren om het vertrouwen van de kiezer terug te winnen. En daarin zijn ze, zo lijkt het, wonderwel geslaagd. De campagne van 2025 liet zien dat een partij zich kan herpakken, zelfs als de situatie uitzichtloos lijkt. D66 transformeerde van een geplaagde coalitiepartij naar een bron van nieuwe hoop en optimisme in het politieke midden.